Celem innowacji jest przywrócenie do społeczności osób starszych zależnych oraz poprawa ich samopoczucia psychicznego poprzez uruchomienie sąsiedzkich zasobów w celu organizacji przedsięwzięcia – jubileuszu „200 lat”.

Innowacja jest skierowana do starszych osób zależnych. W dotarciu do tej grupy pomocni mogą być pracownicy ośrodków pomocy społecznej, parafia czy w końcu sąsiedzi, i nawet jeśli ze względu na ochronę danych osobowych nie dadzą nam pełnych informacji, mogą być łącznikiem pomiędzy wami  a osobami starszymi. Taki znajomy łącznik to też sposób na przełamanie nieufności osób starszych wobec nieznajomych, zwłaszcza w kontekście nagłaśnianych w mediach historiach oszustw, wyłudzeń itp.

Najważniejsze korzyści dla osób starszych zależnych z udziału w innowacji:

• bycie docenionymi (dostrzeżonymi, uhonorowanymi i wysłuchanymi), a przez to poczucie bycia ważnymi i potrzebnymi;
• kontakt z ludźmi – jeśli uda nam się zaprosić osoby z byłej pracy, które osoba starsza dobrze wspomina, dawnych znajomych, sąsiadów możemy sprawić, że te kontakty się odnowią;
• oderwanie się od codzienności i zwykłego życia, zwłaszcza jeśli osoby starsze są zależne od pomocy innych, rzadko wychodzą z domu, a rytm dnia wyznaczają im rutynowe czynności.

Odbiorcami pośrednimi innowacji są instytucje, które ustawowo zajmują się osobami starszymi albo organizacje pozarządowe, które ze względu na swój charakter działań chętnie włączą się do pomocy. Może to być również aktywna rada osiedla albo w środowisku wiejskim – rada sołecka. Zapukajcie do ich drzwi, skonsultujcie swój pomysł, wsłuchajcie się w ich wiedzę i doświadczenie, zaproponujcie udział w sieci wsparcia.
Korzyści z wdrażania tego typu inicjatywy:

• pełniejsza realizacja misji, głównych celów; poszerzenie obszaru działań – nowa oferta;
• lepsze zrozumienie specyfiki problemów osób starszych oraz umiejętność ich wspierania;
• wzmocnienie wizerunku w społeczności lokalnej, co przekłada się na ich wiarygodność, zaufanie, a dla rad sołeckich czy rad osiedla dodatkowo na głosy mieszkańców podczas wyborów.

Do sieci wsparcia warto zaprosić także najbliższe otoczenie osób starszych: rodzinę i sąsiadów. Realizacja pomysłu może w przyszłości skutkować społecznością, w której wszyscy odnoszą korzyści – np. sąsiedzi wspierają osobę starszą, odwiedzając ją, pomagając w robieniu zakupów, w kontaktach z bankiem i urzędami, podwożąc do przychodni lekarskiej, natomiast osoba starsza w przypadku pojawienia się takiej potrzeby (praca, wyjazd) zaopiekuje się dzieckiem bądź domowym zwierzęciem wspierającej ją rodziny.

Jak zdążyliście już pewnie zauważyć, możecie być jednocześnie częścią sieci wsparcia, jak i inicjatorem-użytkownikiem „200 lat”. W naszym przekonaniu to dobra i innowacyjna metoda przede wszystkim dla organizacji pozarządowych, rad osiedli, rad sołeckich.

1. Organizacje pozarządowe. Jesteście naturalnym użytkownikiem innowacji ze względu na waszą oddolność, misyjność działań, dobre rozeznanie potrzeb grup, na rzecz których działacie i umiejętność odpowiadania na te potrzeby. Nawet jeśli osoby starsze nie były dotąd główną grupą waszych odbiorców, a działacie szerzej, na rzecz rozwoju lokalnego, kultury  itp,, możecie rozszerzyć swoją ofertę. Zyskacie w ten sposób nowych odbiorców, nowe doświadczenia i wiedzę, zwłaszcza na temat osób starszych. Takie działania jak „200 lat” możecie wpisywać w swoje projekty, ale jeśli nie macie specjalnych funduszy, to nie szkodzi. „200 lat”można zorganizować nawet bezkosztowo, zwłaszcza jeśli do współpracy zaprosimy więcej partnerów: jeden udostępni salę (np. szkoła, świetlica), inni upieką ciasto (koło seniorów, klub mam, sąsiedzi itp.), a jeszcze ktoś inny przygotuje prezent (uczestnicy warsztatów terapii zajęciowej, przedszkolaki, uczniowie itp).  
2. Rady osiedla i rady sołeckie. Jesteście najbliżej społeczności lokalnych, a do waszych zadań należy m.in. rozwiązywanie istotnych problemów osiedla czy wsi, (do takich problemów z pewnością należy izolacja i wykluczenie osób starszych) oraz współorganizowanie i wspieranie inicjatyw zmierzających do poprawy życia mieszkańców. Nie macie jeszcze doświadczenia w prowadzeniu takich działań? Spróbujcie nawiązać współpracę z lokalną organizacją pozarządową albo pomyślcie o kimś ze swojego środowiska, kto naturalnie pełni rolę lidera czy liderki, jest autorytetem czy dobrym organizatorem.

200 lat może stać się dla was świetnym narzędziem do ożywiania osiedla czy wsi, dzięki któremu, poprzez działania na rzecz osób starszych, budujecie sąsiedzkie więzi i postawę współodpowiedzialności, zwłaszcza za osoby w trudniejszej sytuacji.  To są najważniejsze korzyści. Dodatkowo wzmacniacie swoją pozycję w środowisku, uwiarygodniacie sens waszego działania. Wiele rad zajmuje się wyłącznie sprawami infrastruktury i bezpieczeństwa, Wy możecie być pionierami w działaniach na rzecz najstarszych mieszkańców waszych osiedli czy wsi.

Przy wdrażaniu innowacji możecie natknąć się na trudności, jak chociażby brak umiejętności i doświadczenia w pracy na rzecz środowisk osób starszych, animowania społeczności lokalnych, budowania partnerstw/koalicji itp. Jeśli jednak problem uda wam się przeformułować na wyzwanie i z takim nastawieniem szukać rozwiązań – powinno być dużo łatwiej.

Z informacja na temat innowacji do każdego rodzaju odbiorców możecie dotrzeć poprzez:

• lokalną prasę, radio i telewizję,
• portale internetowe i społecznościowe,
• ogłoszenia w kościele podczas mszy,
• plakaty w miejscach przyjaznych seniorom,
• ogłoszenia na tablicach ogłoszeniowych, witrynach sklepowych, w bibliotekach, domach kultury, urzędach gminy, przychodniach lekarskich czy aptekach.  

Zaletą innowacji 200 lat jest jej elastyczność, co w praktyce oznacza, że można ją wdrożyć niemal w każdych warunkach i prawie bez nakładów finansowych, opierając się na zasobach (własnych i partnerów). Dotyczy ona jednak bardzo delikatnej materii – ludzi, w tym szczególnie osób starszych zależnych, co oznacza, że wymaga od organizatorów umiejętności pracy w środowisku lokalnym, wysokich kompetencji interpersonalnych, refleksyjności i empatii. 

Wszystkie wskazówki opisaliśmy w Poradniku na 200 lat.

1. Zastanówcie się nad wyborem jubilata lub jubilatki. Jak ich szukać? O pomoc możecie się zwrócić do instytucji, które pracują z seniorami, takich jak ośrodki pomocy społecznej, domy kultury, środowiskowe domy samopomocy; organizacji lub grup nieformalnych zrzeszających osoby starsze (uniwersytety trzeciego wieku, koła albo oddziały Polskiego Związku Emerytów, Rencistów i Inwalidów), lokalnych stowarzyszeń, parafii, lokalnych liderów czy liderek, sąsiadów itp. Wszyscy oni mogą być źródłem wiedzy o osobach starszych i nawet jeśli ze względu na ochronę danych osobowych nie będą chcieli podać nam ich z imienia i nazwiska, to zawsze mogą być swego rodzaju łącznikiem, który nas skontaktuje z osobą starszą i uwiarygodni nasz przekaz.
2. Pomyślcie, czy potrzebujecie jakichś kryteriów wyboru, które pomogą wam sprecyzować, jakich osób szukacie. Możecie przyjąć, że bierzecie pod uwagę tylko osoby samotne, zależne, albo w określonym wieku (np. osoby po 80. roku życia) lub z okolicy (np. tylko z waszego osiedla albo miejscowości), a jeśli robicie to w partnerstwie, podstawowym kryterium powinna być zgoda wszystkich zaangażowanych co do potrzeby i wartości zorganizowania jubileuszu dla danej osoby.
3. Zastanówcie się, jakich informacji potrzebujecie, aby w sposób jak najbardziej dopasowany do stylu życia, preferencji, zainteresowań i możliwości jubilatów zorganizować ważne dla nich święto. Skąd wziąć te informacje? Przede wszystkim od samych jubilatów, bo to oni powinni być od samego początku włączeni w proces przygotowań do jubileuszu. Jeśli chcecie zachować jakiś element niespodzianki, niech dotyczy ona szczegółów, oprawy artystycznej czy upominku. Ponadto źródłem wiedzy o jubilatach może być dalsza lub bliższa rodzina, sąsiedzi, opiekunki społeczne. Wspaniale, jeśli macie w swoim gronie osobę, która ma doświadczenie w pracy z ludźmi. To ona może być odpowiedzialna za rozmowy z jubilatami, rodziną, sąsiadami i za cały proces budowania sieci wsparcia już od momentu diagnozy.

Zapytajcie: w jaki sposób osoba starsza lubi spędzać czas? Czy chciałaby uroczystą fetę, czy wąskie grono życzliwych osób. O czym marzy? Co wyjątkowego chciałaby zjeść? Kogo dobrze wspomina, np. z byłej pracy lub miejsca, gdzie kiedyś mieszkała. To wyznaczy nam formę jubileuszu (duża, bądź kameralna uroczystość), rodzaj prezentu, menu, listę gości itp. Zapytajcie, czy chciałaby opowiedzieć coś ze swoich wspomnień, może to, jak wyglądała jej miejscowość w czasie, gdy w niej zamieszkała, bądź historię związaną z wojennymi losami. Warto pamiętać, żeby jubilaci mieli czas, aby się do tego przygotować. Nie zaskakujmy ich niepotrzebnie już w czasie wydarzenia, ono i tak niesie za sobą wiele emocji.

W efekcie procesu diagnozy i zbierania informacji powinniśmy dysponować:

• bazą potencjalnych partnerów,
• listą czy spisem preferencji jubilata/jubilatki oraz wskazań, czego należy unikać w trakcie przygotowania i prowadzenia uroczystości,
• zarysem jubileuszu, czyli pierwszym, roboczym pomysłem na to, co można zrobić (np. kogo zaprosić, o co zadbać).

4. Czas się zabrać za planowanie właściwe, przygotować konkretny scenariusz rozpisany na poszczególne etapy i osoby za nie odpowiedzialne. Każdy jubileusz jest inny, wyznaczony przez preferencje osób starszych i zasoby organizatorów, dlatego nie ma jednego gotowego scenariusza. Pamiętajcie tylko, aby uwzględnić w nim miejsce uroczystości, dekoracje sali, menu, muzykę, listę gości, prezent, kwiaty, dodatkowe atrakcje. Na jednym z organizowanych przez nas jubileuszu seniorki przygotowały minispektakl złożony z fraszek, tekstów satyrycznych i piosenek. Program powinien też przewidzieć czas na życzenia, tort, wystąpienia gości, wystąpienie samych jubilatów, atrakcje artystyczne, tańce albo rozmowy czy wspomnienia. Jeśli zaprosimy media, to także na wywiad i zdjęcia.

Przyjrzyjmy się też zasobom naszych partnerów. Kto dysponuje miejscem, salą, kto ma takie umiejętności, czas i chęci, że zadba o aranżację sali, przygotuje muzykę, występ artystyczny, zawiadomi media, zrobi zdjęcia, upiecze ciasto,. Róbcie to w porozumieniu z osobą starszą, zadbajcie, aby miała wpływ na przebieg uroczystości. Można oczywiście zostawić trochę miejsca na niespodziankę – prezent albo miły uchu występ jakiegoś ucznia szkoły muzycznej, recytujących przedszkolaków albo życzenia od bliskich z zagranicy w formie nagranego filmiku.

5. Jubileusz – sam przebieg to realizacja zaplanowanego scenariusza. Opisaliśmy go szczegółowo w Poradniku na 200 lat:

• Najczęściej w pierwszej kolejności składane są życzenia. To też kwestia warta wcześniejszego ustalenia z jubilatem/jubilatką, gdyż długi czas składania życzeń nie dla każdej osoby jest komfortowy i można zaplanować życzenia w innej, krótszej formule.
• Część artystyczna, czyli występy uczniów ze szkoły muzycznej lub teatralnego koła seniorów.
• Poczęstunek i rozmowy. Pamiętajcie, by przewidzieć, oczywiście w uzgodnieniu z jubilatami, czas na zabranie przez nich głosu. W zależności od nastawienia i osoby starszej wystąpienie to może być krótkie, ale też wspomnienia i przeżycia głównego gościa mogą być osią spotkania. Wokół nich można zaaranżować rozmowę, ale też przebieg całego jubileuszu.
• Uroczystość może być uświetniona wręczeniem listu gratulacyjnego (oprawionego w ładną ramę, jeżeli mamy takie możliwości) z ciekawą treścią. Warto pamiętać o kwiatach i odśpiewaniu „dwieście lat”. Warto też zwrócić uwagę na inne kwestie, np. zapewnienie transportu na uroczystość.
• Pamiętajcie też o udokumentowaniu jubileuszu – nagrywaniu czy robieniu fotografii. Można potem wręczyć oprawione fotografie jubilatce/jubilatowi lub/i gościom, stworzyć pamiątkowy album czy użyć ich do promocji.
• W przypadku spotkania plenerowego warto też zabezpieczyć opcję rezerwową: kryte pomieszczenie na ewentualność zmiany pogody.

Pamiętajcie o podstawowej zasadzie, czyli elastyczności. Często może się zdarzyć potrzeba reagowania na zaistniałe okoliczności, np. większą lub mniejszą liczbę gości, kwestie techniczne itp.

6. Informacja i promocja – dzięki nagłośnieniu inicjatywy i zaprezentowaniu waszych jubilatów możecie wzmocnić ich pozycję w środowisku, co może przełożyć się na łatwiejsze i częstsze interakcje pomiędzy osobami starszymi a członkami lokalnej społeczności. Zwiększa to też waszą wiarygodność jako inicjatorów i organizatorów przedsięwzięcia co pozwoli wam pozyskać nowych partnerów do współpracy.

Informować o inicjatywie i promować ją powinniście na wszystkich etapach inicjatywy, przy pełnej zgodzie i otwartości osób starszych na upowszechnianie ich wizerunku w mediach:

• na etapie planowania – w celu zaproszenia potencjalnych partnerów do współpracy, a także jako sygnał do zgłaszania kandydatur jubilatów/jubilatek;
• na etapie wdrażania – by poinformować społeczność lokalną;
• po realizacji jubileuszu, a zwłaszcza po jego ewaluacji – by upowszechnić inicjatywę 200 lat.

Możecie wykorzystać wszystkie dostępne wam kanały informacji: od lokalnych mediów, mediów społecznościowych przez instytucje, z którymi współpracujecie albo które działają na waszym terenie (ośrodek kultury czy pomocy społecznej), po ogłoszenia z ambony w kościele. Jeśli chcecie dotrzeć z informacją do osób starszych, pomyślcie, gdzie najczęściej można ich spotkać. Może to będzie park albo ogródki działkowe, może ośrodek zdrowia albo świetlica, gdzie spotykają się we własnym gronie.

7. Ewaluacja, zwłaszcza po obchodach pierwszego jubileuszu, ale też po każdym następnym. Jak przy każdym przedsięwzięciu, a zwłaszcza takim, w którego organizację zaangażowanych jest więcej partnerów, warto usiąść i podyskutować o tym, co wam wyszło, a co jeszcze trzeba poprawić. Wspólnie przyjrzyjcie się więc każdemu z etapów, od momentu diagnozy, poprzez planowanie i organizację samego wydarzenia. Przypomnijcie sobie, jaki cel lub cele miało wasze działanie. Wypunktujcie mocne strony, a także obszary, które wymagają zmiany w przyszłości, abyście mogli osiągnąć swoje zamierzenia. Może cele były zbyt ambitne, trudne do zmierzenia i też wymagają przeformułowania? To jest dobry moment, aby jeszcze raz się nad tym zastanowić, zwłaszcza że jesteście bogatsi o doświadczenia realizacji inicjatywy i wspólnego działania. Aby zbadać, czy i jak działa sieć wsparcia oraz czy osoba starsza rzeczywiście się uaktywniła, potrzebujemy kilku miesięcy. My się do tej pory temu przyglądamy i przyglądać będziemy. Wskaźnikiem skuteczności może być na przykład to, czy osoby starsze zaczęły uczęszczać na spotkania klubu seniora albo przychodzić na zajęcia do świetlicy czy spotkania sąsiedzkie.

Nie musicie znać skomplikowanych metod, aby dokonać ewaluacji, wystarczy rozmowa w większym gronie, ale jeśli jest wśród was osoba znająca się na ewaluacji, wykorzystajcie jej wiedzę i umiejętności.

Koordynacji może podjąć się każdy podmiot: organizacja pozarządowa, rada sołecka czy rada osiedla, ewentualnie również ośrodek pomocy społecznej lub ośrodek kultury. Ze względu na szerszy obszar działania bardziej predysponowane do koordynacji jest organizacja pozarządowa działająca na terenie gminy/powiatu bądź ośrodek pomocy społecznej/ośrodek kultury.

Z naszych obserwacji wynika, że najczęstszym i najskuteczniejszym rozwiązaniem jest wejście w tę rolę organizacji pozarządowej ze względu na elastyczność funkcjonowania, oddolny charakter i doświadczenie w pracy różnymi metodami, w różnych warunkach (finansowych, zaangażowania itp.).

Ze względu na charakter 200 lat, a zwłaszcza elastyczność tej metody pracy, nie widzimy potrzeby określania zasad koordynacji; organizatorem może być bowiem każdy, kto widzi taką potrzebę pracy w środowisku, szczególnie seniorskim. Warto określić ramy czy zadania partnerów, w tym koordynatora, np.:

•  odpowiedzialność za rekrutację czy wskazywanie potencjalnych jubilatów/ek,
•  zbudowanie harmonogramu,
•  organizację spotkań partnerów,
•  kontakty z mediami itd.

Podobnie nie widzimy potrzeby zatrudniania konkretnej osoby jako odpowiedzialnej za koordynację wdrażania 200 lat. Zadanie to może być przydzielone jednemu z pracowników/członków instytucji/organizacji. Wskazane jest, ale nie obligatoryjne, by osoba ta miała:

• doświadczenie i umiejętność pracy ze społecznościami,
• doświadczenie w pracy z seniorami,
• doświadczenie w organizacji wydarzeń,
• ukończony kurs/ szkolenia z animacji społecznej/ pracy w środowisku lokalnym.

Inicjatywę „200 lat” lat możecie przeprowadzić praktycznie bez nakładów finansowych, opierając się na zasobach własnych i partnerów. Trudno zatem oszacować roczny koszt objęcia innowacją jednej osoby przez rok, może to być od 0 zł do 2–3 tys. Jeśli nie uda się zapewnić finansowania w partnerstwie, mogą pojawić się koszty:

• wynajmu sali
• artykułów spożywcze na poczęstunek/ posiłek w restauracji/catering
• tortu
• kwiatów dla jubilatów
• artykułów do dekoracji sali
• prezentu
• wynagrodzenia animatora/ki, bo sam proces diagnozy i budowania sieci wsparcia jest czasochłonny i wymaga umiejętności pracy w społeczności.

1. Podmiot zarządzający (użytkownik innowacji).
2. Jubilaci, czyli odbiorcy ostateczni.
3. Przygotowanie personelu/ otoczenia sąsiedzkiego, użytkowników/ osób pełniących rolę animatorów do pracy ze społecznością. Zachęcamy, aby w ramach przygotowania personelu sięgnąć po dostępne na rynku (często bezpłatne) szkolenia dla animatorów społecznych. Ich tematyka obejmuje najczęściej: umiejętność diagnozowania problemów i potrzeb danego środowiska, planowanie działań, pracę w partnerstwie, promocję, komunikację interpersonalną, a także inne obszary, dopasowane do specyfiki danej grupy (w tym przypadku osób starszych). Zajrzyjcie do scenariusza edukacyjnego.
4. Zaangażowana społeczność – kapitał społeczny – partnerzy.
5. Budowanie zaufania osoby starszej do otoczenia, sąsiadów.
6. Wydarzenie – jubileusz.

Jubileusze wpłynęły na to, że jubilaci i jubilatki poczuli się wyjątkowi i docenieni, mieli okazję opowiedzieć historie swojego życia. Lepsze samopoczucie pojawiało się w trakcie uroczystości i było związane ze spotkaniem z rodziną, znajomymi i sąsiadami oraz spędzeniem miłego czasu w ich gronie. Urodziny były dla nich świętem i oderwaniem się od codzienności.

Jedna z jubilatek była zaskoczona, że organizowana jest dla niej uroczystość, a po wydarzeniu ze wzruszeniem w głosie mówiła, że była to „najlepsza impreza w jej życiu”. O podobnym zaskoczeniu i niedowierzaniu, a później satysfakcji i radości, mówiły też dwie inne jubilatki. Inicjatywa wywoływała w jubilatkach lekką niepewność, ale i zaciekawienie już w trakcie organizowania jubileuszu oraz zadowolenie i wdzięczność po uroczystości. Jubilaci wskazują też, że „200 lat” to świetna nazwa, bo życzenia stu lat w pewnym momencie przestają być taktowne.