W ramach projektu „Sztuka z bliska” mobilni instruktorzy prowadzą bezpłatne zajęcia warsztatowe w domach osób starszych zależnych. W ofercie są zajęcia arteterapeutyczne, m.in. plastyka, ceramika, rękodzieło. Świadczona przez mobilnego instruktora usługa warsztatowa to pretekst do spotkania z drugim człowiekiem. W ramach projektu proponowana jest pomoc wytchnieniową dla opiekunów osób starszych zależnych, którzy w czasie, gdy prowadzone są zajęcia warsztatowe, mają chwilę dla siebie. W projekt zaangażowani są wolontariusze – w razie potrzeby mogą wesprzeć osoby starsze zależne w ich codzienności, dowieźć ich na lokalnie organizowane zajęcia czy wydarzenia kulturalne.
Celem innowacji jest włączanie do życia społeczno-kulturalnego osób starszych zależnych oraz budowanie sieci wsparcia odpowiadających na ich bieżące potrzeby. Sposobem na to są warsztaty artystyczne prowadzone w ich domach przez mobilnych instruktorów oraz zbieranie przez instruktorów informacji o potrzebach osób starszych zależnych
Odbiorcy ostateczni – osoby starsze zależne
Projekt skierowany jest do osób starszych zależnych w wieku od 55 lat, mieszkających samodzielnie lub z rodziną czy opiekunami. Osoby te czas spędzają w dużej mierze same. Rodzina czy instytucje (np. OPS) oferują im głównie zaspokojenie potrzeb podstawowych, tj. pomoc w powszednich czynnościach, zakupy, sprzątanie, załatwianie spraw urzędowych. Ich codzienność to oglądanie telewizji, czytanie, słuchanie radia, przeglądanie internetu. Niektóre osoby starsze zależne odwiedzane są przez znajomych lub/i rozmawiają z nimi przez telefon. Nie chcą absorbować sobą rodziny i przyjaciół, o pomoc proszą w ostateczności.
Osoby starsze zależne bardzo często borykają się z różnymi dolegliwościami w znacznym stopniu ograniczającymi ich sprawność i samodzielność, a to z kolei przyczynia się do ich postępującego wyobcowania.
Najważniejsze korzyści dla odbiorców ostatecznych związane z wprowadzeniem innowacji w życie
- kontakt z drugim człowiekiem, możliwość rozmowy (osoby starsze zależne z niecierpliwością wyczekują kolejnego spotkania z mobilnymi instruktorami),
- korzystanie z budującej się sieci wsparcia w lokalnej społeczności,
- usprawnienie motoryki małej, koordynacji ruchowej, ćwiczenie cierpliwości,
- rozwijanie zainteresowań, kreatywności, oderwanie od codziennych spraw na rzecz działań artystycznych.
Trudności dla odbiorców ostatecznych związane z wprowadzeniem innowacji w życie mogą być związane z naturalnym lękiem przed nowością, przed zmianą., a także przed pierwszym kontaktem. Z naszych obserwacji wynika, że z osobą starszą zależną najtrudniej umówić się na pierwsze spotkanie. Osoby te były bardzo chętne do udziału w projekcie, ale odraczały termin pierwszego spotkania. Barierą może także być brak wiary w siebie, swoje umiejętności i możliwości artystyczne („ja tego nie zrobię”, „nie dam rady”, „bardzo mi się podoba, ale ja tak nie potrafię”).
Odbiorcy pośredni – sąsiedzi, mieszkańcy
Odbiorcami pośrednimi są mieszkańcy okolicy, którzy po przeszkoleniu, jako mobilni instruktorzy, będą wspierać osoby starsze zależne. Mobilnymi instruktorami mogą być osoby, które chcą podzielić się swoimi zainteresowaniami i zdolnościami artystycznymi, dysponują wolnym czasem i mają potrzebę pomagania innym. To między innymi:
- kobiety pozostające bez pracy, bo np. urodziły dziecko i nie mogą się odnaleźć na rynku pracy, bo chcą zmienić swoją profesję, bo bezskutecznie szukają pracy – mogą zdobyć nowe umiejętności i częściowo uniezależnić się np. od swoich partnerów;
- osoby, które przeszły na emeryturę, nie pracują, lub pracują w mniejszym wymiarze czasu, i próbują odnaleźć się w nowej sytuacji.
Najważniejsze korzyści dla odbiorców pośrednich związane z wprowadzeniem innowacji w życie:
- satysfakcja z dobrze wykonanej pracy, podniesienie samooceny,
- nawiązanie nowych kontaktów w lokalnej społeczności, budowanie kapitału społecznego,
- korzyść finansowa, a także zwiększenie poczucia samodzielności (szczególnie ważny aspekt dla kobiet dotąd niepracujących),
- korzyść finansowa – po przejściu na emeryturę mobilni instruktorzy/instruktorki mogą mieć dodatkowe środki finansowe,
- możliwość zdobycia nowych kompetencji i rozwój osobisty (prowadzenie zajęć, nowe techniki i metody pracy, nowe techniki plastyczne, budowanie relacji międzypokoleniowych, oswojenie starości, większa pewności siebie).
Trudności dla odbiorców pośrednich związane z wprowadzeniem innowacji w życie mogą być związane z brakiem wiedzy na temat udzielania wsparcia osobom starszym zależnym, brakime doświadczenia w prowadzeniu warsztatowych zajęć artystycznych. Przeszkodą mogą być obawy dotyczące tego rodzaju pracy („czy sobie poradzę?”, „czy się nadaję?”, „czy mam wystarczające umiejętności?”, „czy seniorka mnie zaakceptuje?”), a także niska samoocena.
Odbiorcy pośredni – wolontariusze
Wolontariusze to głównie osoby dorosłe, pracujące, a także młodzież ucząca się i studiująca. W większości osoby aktywne w swoich społecznościach lokalnych, chętne do niesienia pomocy, pozytywnie zmotywowane.
Najważniejsze korzyści dla odbiorców pośrednich związane z wprowadzeniem innowacji w życie:
- satysfakcja z dobrze wykonanego działania i z faktu pomocy drugiej osobie w potrzebie,
- poznanie nowych osób, nawiązywanie nowych relacji.
Podczas testowania nie zidentyfikowałyśmy trudności związanych z wprowadzaniem innowacji w życie.
Użytkownikiem innowacji może być ośrodek kultury (dom kultury, klub kultury)
Ośrodek kultury to przestrzeń, gdzie skupia się twórcze, artystyczne, kulturoznawcze i społeczne życie jego okolicy. Prowadzona jest w nim pozaszkolna edukacja kulturalna skupiająca się w kółkach zainteresowań, grupach artystycznych. Organizowane są warsztaty artystyczne dla różnych grup wiekowych, spotkania, koncerty, wystawy, pikniki, prowadzona jest działalność z zakresu promocji kultury danego regionu, „małej ojczyzny”.
Najważniejsze korzyści dla użytkowników związane z wprowadzeniem innowacji w życie:
- poszerzenie oferty programowej edukacji kulturalnej prowadzonej przez ośrodek/dom/klub kultury – poza zajęciami stacjonarnymi: zajęcia w domach odbiorców ostatecznych; poszerzenie oferty o zajęcia kierowane do osób starszych zależnych; oferta konstruowana w oparciu o realne potrzeby;
- poszerzenie grona odbiorców, także o tych, do których ośrodek nie mógłby dotrzeć, stosując konwencjonalne rozwiązania;
- budowanie marki ośrodka kultury w oparciu o społeczne wartości.
Trudności dla użytkowników związane z wprowadzeniem innowacji w życie:
- obciążenie dodatkowymi zadaniami pracowników instytucji: zarówno instruktorów, jak i działu kadrowo-finansowego,
- brak środków na stworzenie etatu lub znalezienie środków na koordynatora projektu (Zauważyłyśmy, że projekt wymaga sprawnej koordynacji i zaangażowania. Przy większej skali trzeba będzie zatrudnić do jego koordynacji nowego pracownika).
- dotarcie do osób starszych zależnych, które chcą zaangażować się w projekt.
Użytkownikiem innowacji może być ośrodek/ dom pomocy społecznej
Instytucja samorządowa świadcząca pomoc społeczną, działająca w każdej gminie.
Najważniejsze korzyści dla użytkowników związane z wprowadzeniem innowacji w życie:
- poszerzenie oferty wsparcia osób starszych zależnych o działania artystyczne,
- zdobycie nowych kompetencji z zakresu działań artystycznych oraz współpracy z ośrodkiem kultury.
Najważniejsze trudności dla użytkowników związane z wprowadzeniem innowacji w życie:
- brak doświadczenia w prowadzeniu podobnych projektów o charakterze artystycznym,
- brak doświadczenia we współpracy z ośrodkiem kultury,
- brak środków i zaplecza do prowadzenia zajęć artystycznych.
Nawiązanie współpracy z lokalnym ośrodkiem pomocy społecznej lub inną tego typu instytucją zajmującą się osobami starszymi zależnymi
Wybór instytucji rozpoznawalnej w środowisku osób starszych zależnych i ich opiekunów zwiększa zaufanie i poczucie bezpieczeństwa wszystkich zaangażowanych w projekt osób, zarówno odbiorców ostatecznych, jak i pośrednich.
Materiał do wykorzystania:
Mapowanie zasobów lokalnych, nawiązanie współpracy z potencjalnymi partnerami w celu znalezienia potencjalnych odbiorców ostatecznych (osób starszych zależnych) i pośrednich (mobilnych instruktorów i wolontariuszy)
Nawiązanie współpracy np. z:
- innymi lokalnymi ośrodkami kultury, bibliotekami,
- lokalnymi organizacjami niosącymi pomoc osobom starszym, grupami samopomocowymi, np. OPS-y, dzienne domy pobytu, Caritas,
- lokalnymi organizacjami NGO zajmującymi się działalnością kulturalną i/lub społeczną,
- lokalnie działającymi UTW i innymi organizacjami zrzeszającymi seniorów,
- policjantem dzielnicowym,
- lokalną prasą.
Rekrutacja odbiorców ostatecznych – osób starszych zależnych
Rekrutacja prowadzona przez pracowników socjalnych wśród osób starszych zależnych objętych już pomocą przez OPS lub inne organizacje partnerskie.
Rekrutacja prowadzona przez pracowników ośrodka kultury wśród uczestników zajęć i „pocztą pantoflową”.
Materiał do wykorzystania:
Rekrutacja mobilnych instruktorów/instruktorek
Ogłoszenie o rekrutacji w mediach społecznościowych i mediach lokalnych, na stronach internetowych ośrodka kultury i partnerów, na tablicach ogłoszeniowych w ośrodku kultury i u partnerów, bezpośrednie rozmowy pracowników ośrodka kultury z uczestnikami zajęć artystycznych.
Materiał do wykorzystania:
Rekrutacja wolontariuszy/wolontariuszek
Ogłoszenie o rekrutacji wolontariuszy w mediach społecznościowych i lokalnych, na stronach internetowych ośrodka kultury i partnerów, na tablicach ogłoszeniowych w ośrodku kultury i u partnerów, bezpośrednie rozmowy pracowników ośrodka kultury z uczestnikami zajęć artystycznych.
Materiały do wykorzystania:
Szkolenia/warsztaty dla mobilnych instruktorów
- z zakresu arteterapii (np. plastyki, ceramiki, rękodzieła) prowadzone przez profesjonalnych instruktorów/specjalistów z ośrodka kultury lub/i specjalistów zatrudnionych. (Wybór zakresu warsztatów powinien był dostosowany do zasobów danego ośrodka kultury – np. jeżeli w ośrodku jest dobrze wyposażona pracownia ceramiczna, to z zakresu ceramiki).
- z zakresu pracy z osobą starszą zależną, podstaw zasad pracy socjalnej prowadzone przez pracowników socjalnych z OPS-u i/lub instruktorów specjalistów z ośrodka kultury lub/i specjalistów zatrudnionych.
Szkolenia to również ważny etap weryfikacji mobilnych instruktorów.
Materiały do wykorzystania:
Połączenie mobilnego instruktora/instruktorki z osobą starszą zależną
Dobierając pary, weźcie pod uwagę:
- zasadę sąsiedztwa – tak by w miarę możliwości osoba starsza zależna i instruktor/instruktorka mieszkali jak najbliżej siebie
- zasadę podobieństwa zainteresowań i charakteru.
Pierwsze spotkanie mobilnego instruktora/instruktorki z osobą starszą zależną w jej domu
Aby zapewnić poczucie bezpieczeństwa obu stronom najlepiej tak zorganizujcie spotkanie, by mobilny instruktor/instruktorka został wprowadzony przez kogoś znanego osobie starszej zależnej, np. pracownika socjalnego, członka rodziny, znajomego, sąsiada.
Prowadzenie przez mobilnych instruktorów warsztatów arteterapeutycznych z osobami starszymi zależnymi
Zajęcia warto prowadzić cyklicznie z częstotliwością minimum raz w tygodniu przez około dwie godziny. Termin zajęć mobilny instruktor/instruktorka ustalają indywidualnie z osobą starszą zależną.
Materiały do wykorzystania:
Stała współpraca użytkownika innowacji z mobilnym instruktorem/instruktorką
Mobilny instruktor/instruktorka może liczyć na:
- wsparcie koordynatora/koordynatorki projektu,
- wsparcie koordynatora artystycznego konkretnej pracowni – pomoc w przygotowaniu narzędzi do pracy, konsultacje z zakresu metod i technik działań artystycznych, w przypadku ceramiki – wypału prac itp.,
- wsparcie pracownika socjalnego i/lub partnerów związanych z projektem,
- korzystanie z zasobów pracowni artystycznych i narzędzi ośrodka kultury.
Materiały do wykorzystania:
Stała współpraca użytkownika i mobilnych instruktorów z wolontariuszami
Mobilni instruktorzy dostają bazę wolontariuszy, która ułatwia bezpośredni kontakt mobilnego instruktora/instruktorki z wolontariuszem/wolontariuszką
Materiały do wykorzystania:
Włączenie mobilnych instruktorów i wolontariuszy w wydarzenia i imprezy organizowane przez ośrodek kultury
Wspólne uczestniczenie w życiu kulturalnym lokalnej społeczności daje szansę na poznanie się i integrację tych osób.
Wernisaż prac
Pokazanie rezultatów warsztatów i zapraszanie osób z różnych środowisk. Sugerujemy dwa wernisaże w roku kulturalnym
Materiał do wykorzystania:
Jak korzystać z rezultatów – instrukcja dla koordynatora projektu
Dzięki niniejszemu opisowi modelu rozwiązania i wykorzystując przygotowane przez nas rezultaty wdrożysz projekt „Sztuka z bliska” z łatwością w swoim środowisku.
Oto jak i w jakiej kolejności najlepiej korzystać z przygotowanych rezultatów:
- Zacznij od podpisania porozumienia pomiędzy ośrodkiem/domem/klubem kultury, a ośrodkiem pomocy społecznej.
- Wykorzystaj wzór – Porozumienie pomiędzy ośrodkiem/domem/klubem kultury, a ośrodkiem pomocy społecznej
2. Zrekrutuj osoby starsze zależne chętne do udziału w projekcie.
- Wykorzystaj wzór – Karta zgłoszenia uczestnika warsztatów arteterapeutycznych
3. Zrekrutuj kandydatów na mobilnych instruktorów i instruktorki, przeprowadź dla nich szkolenia.
- Wykorzystaj wzór – Umowa zlecenie dla mobilnego instruktora
4. Zrekrutuj kandydatów na wolontariuszy/wolontariuszki.
- Porozumienie o wykonywaniu świadczeń wolontariackich z osobą pełnoletnią
- Porozumienie o wykonywaniu świadczeń wolontariackich z osobą niepełnoletnią
- Lista wolontariuszy
Wykorzystując ten wzór stwórz bazę sprawdzonych wolontariuszy, którą przekaż mobilnym instruktorom.
5. Stwórz pary: osoba starsza zależna i mobilny instruktor/instruktorka.
Przekaż mobilnemu instruktorowi/instruktorce Narzędziownik instruktora wraz z załącznikami:
- Karta przeprowadzonych warsztatów z seniorem to sposób rozliczania i dokument potwierdzający, że dane warsztaty faktycznie w konkretnym dniu się odbyły. Każda wizyta potwierdzana jest podpisem osoby starszej zależnej. Karty prowadzone w systemie miesięcznym.
- Karta godzin pracy dla mobilnego instruktora pomoże odnotować instruktorowi godziny swojej pracy niezbędna do rozliczenia. Karty prowadzone w systemie miesięcznym.
- standardy etyczne mobilny instruktor/instruktorka przekazuje osobie starszej zależnej i jej opiekunowi (jeżeli jest).
- Scenariusze zajęć
- Lista wolontariuszy
6. Zorganizuj wernisaż prac uczestników projektu
Wykorzystaj:
Koordynator projektu – główne zadania:
- rekrutacja i weryfikacja mobilnych instruktorów, stała współpraca i wsparcie,
- rekrutacja i weryfikacja wolontariuszy – tworzenie bazy wolontariuszy, stała współpraca i wsparcie,
- współpraca z działem finansowo-kadrowym,
- współpraca z partnerami,
- współpraca z koordynatorami pracowni artystycznych i z innymi pracownikami placówki,
- promocja projektu.
Koordynator pracowni artystycznej – zadania:
- pomoc mobilnym instruktorom w działaniach artystycznych, konsultacje, wsparcie,
- zakup i przygotowywanie materiałów i narzędzi do działań arteterapeutycznych.
Pracownik socjalny – zadania:
- współpraca z mobilnymi instruktorami,
- współpraca z partnerami i koordynatorem projektu
Wolontariusze – zadania:
- współpraca z koordynatorem projektu,
- współpraca z mobilnymi instruktorami,
- wsparcie osób starszych zależnych w zakresie działań pozaartystycznych, zgodnych ze zgłoszonymi mobilnemu instruktorowi/instruktorce lub bezpośrednio wolontariuszowi/ wolontariuszce przez osoby starsze zależne potrzebami – tj. wolontariat akcyjny (np. dowóz na warsztaty stacjonarne, pomoc w ogrodzie).
-
Struktura kosztów innowacji Lp. Rodzaj kosztu Uwagi 1 Koordynacja projektu i koszty administracyjne Koordynator projektu wydelegowany przez ośrodek kultury czy ośrodek pomocy społecznej może koordynować projekt w ramach swojego etatu. Podobnie jest z kosztami administracyjnymi. Należy jednak pamiętać, że koordynacja i administracja to duże obciążenie dla pracowników i nie zawsze jest możliwe wygospodarowanie czasu na koordynację z etatu. 2 Zatrudnienie mobilnych instruktorów i ubezpieczenia OC Koszty wynagrodzeń uzależnione od stawki godzinowej i rodzaju ubezpieczenia OC. Materiał do wykorzystania:
3 Dojazd mobilnych instruktorów na zajęcia Uzależniony od środka transportu. 4 Szkolenie mobilnych instruktorów Zawiera się w nim wynagrodzenie instruktora oraz materiały do warsztatów. 5 Materiały plastyczne Przygotowane przez nas scenariusze zakładają wykorzystanie materiałów łatwo dostępnych i przystępnych cenowo, materiałów z recyclingu. 6 Narzędzia plastyczne, rękodzielnicze Koszty narzędzi uzależnione od zasobów danej pracowni artystycznej. Część z nich można dzielić w ramach zajęć stacjonarnych i mobilnych. 7 Wydruki Koszty plakatów i innych materiałów promocyjnych zależny od sposobu ich wydruku. Można drukować w drukarni lub na zwykłej drukarce biurowej. 8 Wernisaże Koszt organizacji wernisażu uzależniony jest od skali przedsięwzięcia, zasobów danej instytucji i stopnia zaangażowania wolontariuszy. Materiał do wykorzystania:
9 Podziękowania dla wolontariuszy Koszt uzależniony od rodzaju podziękowań, np. wydruk podziękowań na ozdobnym papierze, kwiaty. Szacunkowe koszty objęcia 1 osoby wsparciem przez rok przy założeniu, że mobilni instruktorzy otrzymują wynagrodzenie Lp. Rodzaj kosztu Liczba Koszt Suma 1 Indywidualne warsztaty w domu osoby starszej zależnej – wynagrodzenie mobilnego instruktora/instruktorki, dojazd, OC i materiały do warsztatów 40 150,00 zł 6000,00 zł 2 Wyszkolenie 1 mobilnego instruktora/instruktorki 1 600,00 zł 600,00 zł 3 Koordynacja i koszty administracyjne 1 300,00 zł 300,00 zł 4 Wydruki 1 100,00 zł 100,00 zł 5 Wernisaże 2 200,00 zł 400,00 zł 6 Podziękowania dla wolontariuszy/wolontariuszek 1 20,00 zł 20,00 zł SUMA 7420,00 zł Szacunkowe koszty objęcia 1 osoby wsparciem przez rok – mobilni instruktorzy pracują jako wolontariusze Lp. Rodzaj kosztu Liczba Koszt Suma 1 Indywidualne warsztaty w domu osoby starszej zależnej – dojazd, OC i materiały do warsztatów 40 50,00 zł 2000,00 zł 2 Wyszkolenie 1 mobilnego instruktora/instruktorki 1 600,00 zł 600,00 zł 3 Koordynacja i koszty administracyjne 1 300,00 zł 300,00 zł 4 Wydruki 1 100,00 zł 100,00 zł 5 Wernisaże 2 200,00 zł 400,00 zł 6 Podziękowania dla wolontariuszy/wolontariuszki 1 20,00 zł 20,00 zł SUMA 3420,00 zł Powyższe wyliczenia mają zastosowanie przy założeniu, że w projekcie bierze udział 10 osób starszych zależnych. Część kosztów można rozliczyć barterowo, a przy większej liczbie osób objętych wsparciem koszt na 1 osobę się zmniejszy.
Finansowanie
środki finansowe na szkolenie mobilnych instruktorów/instruktorek,
środki finansowe na materiały do zajęć arteterapeutycznych.
Zarządzanie
koordynator projektu,
obsługa finansowo-księgowa.
Zaangażowanie społeczności
chęć społeczności lokalnej, mieszkańców/mieszkańców danego obszaru do wejścia w rolę mobilnych instruktorów i/lub wolontariuszy.
Przygotowanie personelu
szkolenie mobilnych instruktorów/instruktorek rekrutujących się ze społeczności lokalnej.
Inne niezbędne zasoby
współpraca z OPS lub inną instytucją/organizacją pozarządową pracującą w obszarze wsparcia osób starszych zależnych, która ma sprawdzoną bazę osób starszych zależnych, pracownik socjalny może wprowadzić instruktorów do domów osób starszych, ma prawo i kompetencje do administrowania danymi osobowymi wrażliwymi.
Innowacja skutecznie odpowiada na różnorodne potrzeby odbiorców ostatecznych, tj. potrzeby społeczne, potrzebę rozwoju czy ciekawego spędzania czasu. Poziom zadowolenia z uczestnictwa w projekcie jest wysoki, udział w zajęciach artterapeutycznych pozytywnie wpływa na samopoczucie uczestników, poprawia ich humor, ogranicza „czarne myśli”, pozwala ciekawie spędzić czas. Poziom trudności zadań i czas niezbędny do nauki/realizacji zadania za adekwatny do możliwości i umiejętności seniorów.
Cele zaplanowane w ramach innowacji są osiągane stosunkowo łatwo. Zadania są realizowane przez instytucję kulturalną, dysponującą różnorodnymi zasobami – np. piecem do wypalania ceramiki, wysoko wykwalifikowanymi instruktorami, życzliwą społecznością uczestników zajęć. Sprawia to, że działania merytoryczne – np. szkolenie instruktorów, dopasowywanie odpowiednich materiałów do poszczególnych zajęć, odpowiednie przypisanie instruktorów do osób starszych zależnych – są poparte wcześniejszą praktyką, a przez to łatwiejsze do osiągnięcia.
