Celem innowacji jest włączanie do życia społeczno-kulturalnego osób starszych zależnych oraz budowanie sieci wsparcia odpowiadających na ich bieżące potrzeby. Sposobem na to są warsztaty artystyczne prowadzone w ich domach przez mobilnych instruktorów oraz zbieranie przez instruktorów informacji o potrzebach osób starszych zależnych

Odbiorcy ostateczni – osoby starsze zależne

Projekt skierowany jest do osób starszych zależnych w wieku od 55 lat, mieszkających samodzielnie lub z rodziną czy opiekunami. Osoby te czas spędzają w dużej mierze same. Rodzina czy instytucje (np. OPS) oferują im głównie zaspokojenie potrzeb podstawowych, tj. pomoc w powszednich czynnościach, zakupy, sprzątanie, załatwianie spraw urzędowych. Ich codzienność to oglądanie telewizji, czytanie, słuchanie radia, przeglądanie internetu. Niektóre osoby starsze zależne odwiedzane są przez znajomych lub/i rozmawiają z nimi przez telefon. Nie chcą absorbować sobą rodziny i przyjaciół, o pomoc proszą w ostateczności.

Osoby starsze zależne bardzo często borykają się z różnymi dolegliwościami w znacznym stopniu ograniczającymi ich sprawność i samodzielność, a to z kolei przyczynia się do ich postępującego wyobcowania.

Najważniejsze korzyści dla odbiorców ostatecznych związane z wprowadzeniem innowacji w życie

• kontakt z drugim człowiekiem, możliwość rozmowy (osoby starsze zależne z niecierpliwością wyczekują kolejnego spotkania z mobilnymi instruktorami),
• korzystanie z budującej się sieci wsparcia w lokalnej społeczności,
• usprawnienie motoryki małej, koordynacji ruchowej, ćwiczenie cierpliwości,
• rozwijanie zainteresowań, kreatywności, oderwanie od codziennych spraw na rzecz działań artystycznych.

Trudności dla odbiorców ostatecznych związane z wprowadzeniem innowacji w życie mogą być związane z naturalnym lękiem przed nowością, przed zmianą., a także przed pierwszym kontaktem. Z naszych obserwacji wynika, że z osobą starszą zależną najtrudniej umówić się na pierwsze spotkanie. Osoby te były bardzo chętne do udziału w projekcie, ale odraczały termin pierwszego spotkania. Barierą może także być brak wiary w siebie, swoje umiejętności i możliwości artystyczne („ja tego nie zrobię”, „nie dam rady”, „bardzo mi się podoba, ale ja tak nie potrafię”).

Odbiorcy pośredni – sąsiedzi, mieszkańcy

Odbiorcami pośrednimi są mieszkańcy okolicy, którzy po przeszkoleniu, jako mobilni instruktorzy, będą wspierać osoby starsze zależne. Mobilnymi instruktorami mogą być osoby, które chcą podzielić się swoimi zainteresowaniami i zdolnościami artystycznymi, dysponują wolnym czasem i mają potrzebę pomagania innym. To między innymi:

• kobiety pozostające bez pracy, bo np. urodziły dziecko i nie mogą się odnaleźć na rynku pracy, bo chcą zmienić swoją profesję, bo bezskutecznie szukają pracy – mogą zdobyć nowe umiejętności i częściowo uniezależnić się np. od swoich partnerów;
• osoby, które przeszły na emeryturę, nie pracują, lub pracują w mniejszym wymiarze czasu, i próbują odnaleźć się w nowej sytuacji.

Najważniejsze korzyści dla odbiorców pośrednich związane z wprowadzeniem innowacji w życie:

• satysfakcja z dobrze wykonanej pracy, podniesienie samooceny,
• nawiązanie nowych kontaktów w lokalnej społeczności, budowanie kapitału społecznego,
• korzyść finansowa, a także zwiększenie poczucia samodzielności (szczególnie ważny aspekt dla kobiet dotąd niepracujących),
• korzyść finansowa – po przejściu na emeryturę mobilni instruktorzy/instruktorki mogą mieć dodatkowe środki finansowe,
• możliwość zdobycia nowych kompetencji i rozwój osobisty (prowadzenie zajęć, nowe techniki i metody pracy, nowe techniki plastyczne, budowanie relacji międzypokoleniowych, oswojenie starości, większa pewności siebie).

Trudności dla odbiorców pośrednich związane z wprowadzeniem innowacji w życie mogą być związane z brakiem wiedzy na temat udzielania wsparcia osobom starszym zależnym, brakime doświadczenia w prowadzeniu warsztatowych zajęć artystycznych. Przeszkodą mogą być obawy dotyczące tego rodzaju pracy („czy sobie poradzę?”, „czy się nadaję?”, „czy mam wystarczające umiejętności?”, „czy seniorka mnie zaakceptuje?”), a także niska samoocena.

Odbiorcy pośredni – wolontariusze

Wolontariusze to głównie osoby dorosłe, pracujące, a także młodzież ucząca się i studiująca. W większości osoby aktywne w swoich społecznościach lokalnych, chętne do niesienia pomocy, pozytywnie zmotywowane.

Najważniejsze korzyści dla odbiorców pośrednich związane z wprowadzeniem innowacji w życie:

• satysfakcja z dobrze wykonanego działania i z faktu pomocy drugiej osobie w potrzebie,

• poznanie nowych osób, nawiązywanie nowych relacji.

Podczas testowania nie zidentyfikowałyśmy trudności związanych z wprowadzaniem innowacji w życie.

Użytkownikiem innowacji może być ośrodek kultury (dom kultury, klub kultury) 

Ośrodek kultury to przestrzeń, gdzie skupia się twórcze, artystyczne, kulturoznawcze i społeczne życie jego okolicy. Prowadzona jest w nim pozaszkolna edukacja kulturalna skupiająca się w kółkach zainteresowań, grupach artystycznych. Organizowane są warsztaty artystyczne dla różnych grup wiekowych, spotkania, koncerty, wystawy, pikniki, prowadzona jest działalność z zakresu promocji kultury danego regionu, „małej ojczyzny”.

Najważniejsze korzyści dla użytkowników związane z wprowadzeniem innowacji w życie:

• poszerzenie oferty programowej edukacji kulturalnej prowadzonej przez ośrodek/dom/klub kultury – poza zajęciami stacjonarnymi: zajęcia w domach odbiorców ostatecznych; poszerzenie oferty o zajęcia kierowane do osób starszych zależnych; oferta konstruowana w oparciu o realne potrzeby;
• poszerzenie grona odbiorców, także o tych, do których ośrodek nie mógłby dotrzeć, stosując konwencjonalne rozwiązania;
• budowanie marki ośrodka kultury w oparciu o społeczne wartości.

Trudności dla użytkowników związane z wprowadzeniem innowacji w życie:

• obciążenie dodatkowymi zadaniami pracowników instytucji: zarówno instruktorów, jak i działu kadrowo-finansowego,
• brak środków na stworzenie etatu lub znalezienie środków na koordynatora projektu (Zauważyłyśmy, że projekt wymaga sprawnej koordynacji i zaangażowania. Przy większej skali trzeba będzie zatrudnić do jego koordynacji nowego pracownika).
• dotarcie do osób starszych zależnych, które chcą zaangażować się w projekt.

Użytkownikiem innowacji może być ośrodek/ dom pomocy społecznej

Instytucja samorządowa świadcząca pomoc społeczną, działająca w każdej gminie.

Najważniejsze korzyści dla użytkowników związane z wprowadzeniem innowacji w życie:

• poszerzenie oferty wsparcia osób starszych zależnych o działania artystyczne,
• zdobycie nowych kompetencji z zakresu działań artystycznych oraz współpracy z ośrodkiem kultury.

Najważniejsze trudności dla użytkowników związane z wprowadzeniem innowacji w życie:

• brak doświadczenia w prowadzeniu podobnych projektów o charakterze artystycznym,
• brak doświadczenia we współpracy z ośrodkiem kultury,
• brak środków i zaplecza do prowadzenia zajęć artystycznych.

Nawiązanie współpracy z lokalnym ośrodkiem pomocy społecznej lub inną tego typu instytucją zajmującą się osobami starszymi zależnymi

Wybór instytucji rozpoznawalnej w środowisku osób starszych zależnych i ich opiekunów zwiększa zaufanie i poczucie bezpieczeństwa wszystkich zaangażowanych w projekt osób, zarówno odbiorców ostatecznych, jak i pośrednich.

Materiał do wykorzystania:

• Porozumienie pomiędzy ośrodkiem/domem/klubem kultury, a ośrodkiem pomocy społecznej

Mapowanie zasobów lokalnych, nawiązanie współpracy z potencjalnymi partnerami w celu znalezienia potencjalnych odbiorców ostatecznych (osób starszych zależnych) i pośrednich (mobilnych instruktorów i wolontariuszy)

Nawiązanie współpracy np. z:

• innymi lokalnymi ośrodkami kultury, bibliotekami,
• lokalnymi organizacjami niosącymi pomoc osobom starszym, grupami samopomocowymi, np. OPS-y, dzienne domy pobytu, Caritas,
• lokalnymi organizacjami NGO zajmującymi się działalnością kulturalną i/lub społeczną,
• lokalnie działającymi UTW i innymi organizacjami zrzeszającymi seniorów,
• policjantem dzielnicowym,
• lokalną prasą.

Rekrutacja odbiorców ostatecznych – osób starszych zależnych

Rekrutacja prowadzona przez pracowników socjalnych wśród osób starszych zależnych objętych już pomocą przez OPS lub inne organizacje partnerskie.

Rekrutacja prowadzona przez pracowników ośrodka kultury wśród uczestników zajęć i „pocztą pantoflową”.

Materiał do wykorzystania:

•  Karta zgłoszenia uczestnika warsztatów arteterapeutycznych

Rekrutacja mobilnych instruktorów/instruktorek

Ogłoszenie o rekrutacji w mediach społecznościowych i mediach lokalnych, na stronach internetowych ośrodka kultury i partnerów, na tablicach ogłoszeniowych w ośrodku kultury i u partnerów, bezpośrednie rozmowy pracowników ośrodka kultury z uczestnikami zajęć artystycznych.

Materiał do wykorzystania:

•  Umowa zlecenie dla mobilnego instruktora

Rekrutacja wolontariuszy/wolontariuszek

Ogłoszenie o rekrutacji wolontariuszy w mediach społecznościowych i lokalnych, na stronach internetowych ośrodka kultury i partnerów, na tablicach ogłoszeniowych w ośrodku kultury i u partnerów, bezpośrednie rozmowy pracowników ośrodka kultury z uczestnikami zajęć artystycznych.

Materiały do wykorzystania:

• Porozumienie o wykonywaniu świadczeń wolontariackich z osobą pełnoletnią

• Porozumienie o wykonywaniu świadczeń wolontariackich z osobą niepełnoletnią

Szkolenia/warsztaty dla mobilnych instruktorów

• z zakresu arteterapii (np. plastyki, ceramiki, rękodzieła) prowadzone przez profesjonalnych instruktorów/specjalistów z ośrodka kultury lub/i specjalistów zatrudnionych. (Wybór zakresu warsztatów powinien był dostosowany do zasobów danego ośrodka kultury – np. jeżeli w ośrodku jest dobrze wyposażona pracownia ceramiczna, to z zakresu ceramiki).
• z zakresu pracy z osobą starszą zależną, podstaw zasad pracy socjalnej prowadzone przez pracowników socjalnych z OPS-u i/lub instruktorów specjalistów z ośrodka kultury lub/i specjalistów zatrudnionych.

Szkolenia to również ważny etap weryfikacji mobilnych instruktorów.

Materiały do wykorzystania:

• Scenariusze zajęć
• Narzędziownik instruktora

Połączenie mobilnego instruktora/instruktorki z osobą starszą zależną

Dobierając pary, weźcie pod uwagę:

• zasadę sąsiedztwa – tak by w miarę możliwości osoba starsza zależna i instruktor/instruktorka mieszkali jak najbliżej siebie
• zasadę podobieństwa zainteresowań i charakteru.

Pierwsze spotkanie mobilnego instruktora/instruktorki z osobą starszą zależną w jej domu

Aby zapewnić poczucie bezpieczeństwa obu stronom najlepiej tak zorganizujcie spotkanie, by mobilny instruktor/instruktorka został wprowadzony przez kogoś znanego osobie starszej zależnej, np. pracownika socjalnego, członka rodziny, znajomego, sąsiada.

Prowadzenie przez mobilnych instruktorów warsztatów arteterapeutycznych z osobami starszymi zależnymi

Zajęcia warto prowadzić cyklicznie z częstotliwością minimum raz w tygodniu przez około dwie godziny. Termin zajęć mobilny instruktor/instruktorka ustalają indywidualnie z osobą starszą zależną.

Materiały do wykorzystania:

• Narzędziownik instruktora

• Scenariusze zajęć

• Karta przeprowadzonych warsztatów z seniorem

• Karta godzin pracy dla mobilnego instruktora

Stała współpraca użytkownika innowacji z mobilnym instruktorem/instruktorką

Mobilny instruktor/instruktorka może liczyć na:

• wsparcie koordynatora/koordynatorki projektu,

• wsparcie koordynatora artystycznego konkretnej pracowni – pomoc w przygotowaniu narzędzi do pracy, konsultacje z zakresu metod i technik działań artystycznych, w przypadku ceramiki – wypału prac itp.,
• wsparcie pracownika socjalnego i/lub partnerów związanych z projektem,
• korzystanie z zasobów pracowni artystycznych i narzędzi ośrodka kultury.

Materiały do wykorzystania:

• Narzędziownik instruktora

Stała współpraca użytkownika i mobilnych instruktorów z wolontariuszami

Mobilni instruktorzy dostają bazę wolontariuszy, która ułatwia bezpośredni kontakt mobilnego instruktora/instruktorki z wolontariuszem/wolontariuszką

Materiały do wykorzystania:

• Lista wolontariuszy

Włączenie mobilnych instruktorów i wolontariuszy w wydarzenia i imprezy organizowane przez ośrodek kultury

Wspólne uczestniczenie w życiu kulturalnym lokalnej społeczności daje szansę na poznanie się i integrację tych osób.

Wernisaż prac

Pokazanie rezultatów warsztatów i zapraszanie osób z różnych środowisk. Sugerujemy dwa wernisaże w roku kulturalnym

Materiał do wykorzystania: 

• Instrukcja modelowego spotkania

Jak korzystać z rezultatów – instrukcja dla koordynatora projektu 

Dzięki niniejszemu opisowi modelu rozwiązania i wykorzystując przygotowane przez nas rezultaty wdrożysz projekt „Sztuka z bliska” z łatwością w swoim środowisku.

Oto jak i w jakiej kolejności najlepiej korzystać z przygotowanych rezultatów:

1. Zacznij od podpisania porozumienia pomiędzy ośrodkiem/domem/klubem kultury, a ośrodkiem pomocy społecznej. 

• Wykorzystaj wzór – Porozumienie pomiędzy ośrodkiem/domem/klubem kultury, a ośrodkiem pomocy społecznej

2. Zrekrutuj osoby starsze zależne chętne do udziału w projekcie.

• Wykorzystaj wzór – Karta zgłoszenia uczestnika warsztatów arteterapeutycznych 

3. Zrekrutuj kandydatów na mobilnych instruktorów i instruktorki, przeprowadź dla nich szkolenia.

• Wykorzystaj wzór – Umowa zlecenie dla mobilnego instruktora

4. Zrekrutuj kandydatów na wolontariuszy/wolontariuszki.

• Porozumienie o wykonywaniu świadczeń wolontariackich z osobą pełnoletnią
• Porozumienie o wykonywaniu świadczeń wolontariackich z osobą niepełnoletnią
• Lista wolontariuszy

Wykorzystując ten wzór stwórz bazę sprawdzonych wolontariuszy, którą przekaż mobilnym instruktorom.

5. Stwórz pary: osoba starsza zależna i mobilny instruktor/instruktorka.

Przekaż mobilnemu instruktorowi/instruktorce Narzędziownik instruktora wraz z załącznikami:

• Karta przeprowadzonych warsztatów z seniorem to sposób rozliczania i dokument potwierdzający, że dane warsztaty faktycznie w konkretnym dniu się odbyły. Każda wizyta potwierdzana jest podpisem osoby starszej zależnej. Karty prowadzone w systemie miesięcznym.
• Karta godzin pracy dla mobilnego instruktora pomoże odnotować instruktorowi godziny swojej pracy niezbędna do rozliczenia. Karty prowadzone w systemie miesięcznym.
• standardy etyczne mobilny instruktor/instruktorka przekazuje osobie starszej zależnej i jej opiekunowi (jeżeli jest).
• Scenariusze zajęć
• Lista wolontariuszy

6. Zorganizuj wernisaż prac uczestników projektu

Wykorzystaj:

• Instrukcję modelowego spotkania

Koordynator projektu – główne zadania:

• rekrutacja i weryfikacja mobilnych instruktorów, stała współpraca i wsparcie,
• rekrutacja i weryfikacja wolontariuszy – tworzenie bazy wolontariuszy, stała współpraca i wsparcie,
• współpraca z działem finansowo-kadrowym,
• współpraca z partnerami,
• współpraca z koordynatorami pracowni artystycznych i z innymi pracownikami placówki,
• promocja projektu.

Koordynator pracowni artystycznej – zadania:

• pomoc mobilnym instruktorom w działaniach artystycznych, konsultacje, wsparcie,
• zakup i przygotowywanie materiałów i narzędzi do działań arteterapeutycznych.

Pracownik socjalny – zadania:

• współpraca z mobilnymi instruktorami,
• współpraca z partnerami i koordynatorem projektu

Wolontariusze – zadania:

• współpraca z koordynatorem projektu,
• współpraca z mobilnymi instruktorami,
• wsparcie osób starszych zależnych w zakresie działań pozaartystycznych, zgodnych ze zgłoszonymi mobilnemu instruktorowi/instruktorce lub bezpośrednio wolontariuszowi/ wolontariuszce przez osoby starsze zależne potrzebami – tj. wolontariat akcyjny (np. dowóz na warsztaty stacjonarne, pomoc w ogrodzie).

• Struktura kosztów innowacji
  Lp.	Rodzaj kosztu	Uwagi
  1	Koordynacja projektu i koszty administracyjne	Koordynator projektu wydelegowany przez ośrodek kultury czy ośrodek pomocy społecznej może koordynować projekt w ramach swojego etatu. Podobnie jest z kosztami administracyjnymi. Należy jednak pamiętać, że koordynacja i administracja to duże obciążenie dla pracowników i nie zawsze jest możliwe wygospodarowanie czasu na koordynację z etatu.
  2	Zatrudnienie mobilnych instruktorów i ubezpieczenia OC	Koszty wynagrodzeń uzależnione od stawki godzinowej i rodzaju ubezpieczenia OC. Materiał do wykorzystania: Umowa zlecenie dla mobilnego instruktora
  3	Dojazd mobilnych instruktorów na zajęcia	Uzależniony od środka transportu.
  4	Szkolenie mobilnych instruktorów	Zawiera się w nim wynagrodzenie instruktora oraz materiały do warsztatów.
  5	Materiały plastyczne	Przygotowane przez nas scenariusze zakładają wykorzystanie materiałów łatwo dostępnych i przystępnych cenowo, materiałów z recyclingu.
  6	Narzędzia plastyczne, rękodzielnicze	Koszty narzędzi uzależnione od zasobów danej pracowni artystycznej. Część z nich można dzielić w ramach zajęć stacjonarnych i mobilnych.
  7	Wydruki	Koszty plakatów i innych materiałów promocyjnych zależny od sposobu ich wydruku. Można drukować w drukarni lub na zwykłej drukarce biurowej.
  8	Wernisaże	Koszt organizacji wernisażu uzależniony jest od skali przedsięwzięcia, zasobów danej instytucji i stopnia zaangażowania wolontariuszy. Materiał do wykorzystania: Instrukcja modelowego spotkania Wzór zaproszenia na wernisaż Porozumienie o wykonywaniu świadczeń wolontariackich z osobą pełnoletnią Porozumienie o wykonywaniu świadczeń wolontariackich z osobą niepełnoletnią
  9	Podziękowania dla wolontariuszy	Koszt uzależniony od rodzaju podziękowań, np. wydruk podziękowań na ozdobnym papierze, kwiaty.

   

  Szacunkowe koszty objęcia 1 osoby wsparciem przez rok przy założeniu, że mobilni instruktorzy otrzymują wynagrodzenie
  Lp.	Rodzaj kosztu	Liczba	Koszt	Suma
  1	Indywidualne warsztaty w domu osoby starszej zależnej – wynagrodzenie mobilnego instruktora/instruktorki, dojazd, OC i materiały do warsztatów	40	150,00 zł	6000,00 zł
  2	Wyszkolenie 1 mobilnego instruktora/instruktorki	1	600,00 zł	600,00 zł
  3	Koordynacja i koszty administracyjne	1	300,00 zł	300,00 zł
  4	Wydruki	1	100,00 zł	100,00 zł
  5	Wernisaże	2	200,00 zł	400,00 zł
  6	Podziękowania dla wolontariuszy/wolontariuszek	1	20,00 zł	20,00 zł
  SUMA				7420,00 zł
  Szacunkowe koszty objęcia 1 osoby wsparciem przez rok – mobilni instruktorzy pracują jako wolontariusze
  Lp.	Rodzaj kosztu	Liczba	Koszt	Suma
  1	Indywidualne warsztaty w domu osoby starszej zależnej – dojazd, OC i materiały do warsztatów	40	50,00 zł	2000,00 zł
  2	Wyszkolenie 1 mobilnego instruktora/instruktorki	1	600,00 zł	600,00 zł
  3	Koordynacja i koszty administracyjne	1	300,00 zł	300,00 zł
  4	Wydruki	1	100,00 zł	100,00 zł
  5	Wernisaże	2	200,00 zł	400,00 zł
  6	Podziękowania dla wolontariuszy/wolontariuszki	1	20,00 zł	20,00 zł
  SUMA				3420,00 zł

   

  Powyższe wyliczenia mają zastosowanie przy założeniu, że w projekcie bierze udział 10 osób starszych zależnych. Część kosztów można rozliczyć barterowo, a przy większej liczbie osób objętych wsparciem koszt na 1 osobę się zmniejszy.

Finansowanie

środki finansowe na szkolenie mobilnych instruktorów/instruktorek,

środki finansowe na materiały do zajęć arteterapeutycznych.

Zarządzanie

koordynator projektu,

obsługa finansowo-księgowa.

Zaangażowanie społeczności

chęć społeczności lokalnej, mieszkańców/mieszkańców danego obszaru do wejścia w rolę mobilnych instruktorów i/lub wolontariuszy.

Przygotowanie personelu

szkolenie mobilnych instruktorów/instruktorek rekrutujących się ze społeczności lokalnej.

Inne niezbędne zasoby

współpraca z OPS lub inną instytucją/organizacją pozarządową pracującą w obszarze wsparcia osób starszych zależnych, która ma sprawdzoną bazę osób starszych zależnych, pracownik socjalny może wprowadzić instruktorów do domów osób starszych, ma prawo i kompetencje do administrowania danymi osobowymi wrażliwymi.

Innowacja skutecznie odpowiada na różnorodne potrzeby odbiorców ostatecznych, tj. potrzeby społeczne, potrzebę rozwoju czy ciekawego spędzania czasu. Poziom zadowolenia z uczestnictwa w projekcie jest wysoki, udział w zajęciach artterapeutycznych pozytywnie wpływa na samopoczucie uczestników, poprawia ich humor, ogranicza „czarne myśli”, pozwala ciekawie spędzić czas. Poziom trudności zadań i czas niezbędny do nauki/realizacji zadania za adekwatny do możliwości i umiejętności seniorów.

Cele zaplanowane w ramach innowacji są osiągane stosunkowo łatwo. Zadania są realizowane przez instytucję kulturalną, dysponującą różnorodnymi zasobami – np. piecem do wypalania ceramiki, wysoko wykwalifikowanymi instruktorami, życzliwą społecznością uczestników zajęć. Sprawia to, że działania merytoryczne – np. szkolenie instruktorów, dopasowywanie odpowiednich materiałów do poszczególnych zajęć, odpowiednie przypisanie instruktorów do osób starszych zależnych – są poparte wcześniejszą praktyką, a przez to łatwiejsze do osiągnięcia.