Celem innowacji jest umożliwienie komunikacji oraz wymiany usług pomiędzy osobą starszą zależną a jej najbliższymi sąsiadami z klatki schodowej oraz lokalnymi instytucjami kultury, a także tworzenie się społecznej sieci wsparcia. Sposobem na to jest graficzny system komunikacji oraz wykorzystanie metod i narzędzi animacyjnych.

Odbiorcami ostatecznymi innowacji są osoby starsze zależne, otwarte na odbudowywanie relacji sąsiedzkich bądź tworzenie ich od podstaw. Korzystają z części wspólnych budynku, spędzają czas na podwórku, spacerują w okolicy bloku.

Najważniejsze korzyści związane z udziałem w innowacji to zmniejszenie poczucia samotności, wzrost zaufania, udział w życiu społecznym, a także poczucie bycia ważnymi i potrzebnymi.

Trudnością może okazać się to, że osoby starsze przyzwyczajone są do innej formy komunikacji, opartej na bezpośrednim kontakcie. Natomiast problemy zdrowotne mogą zniechęcać je do włączania się w działania animacyjnych, które są podstawą budowania relacji pomiędzy wszystkimi sąsiadami.

Odbiorcami pośrednimi innowacji są wspólnoty sąsiedzkie: zróżnicowane pod względem wieku, sytuacji społecznej i życiowej grupy osób, mieszkające w jednym budynku. Wśród nich są również dzieci, które nie tylko mogą korzystać z innowacji, ale również stanowią świetny impuls do działań integracyjnych.

Najważniejsze korzyści z udziału w innowacji:

• poprawa relacji sąsiedzkich, przełamanie anonimowości, nowa jakość współpracy, łatwiejsze i szybsze podejmowanie wspólnych decyzji i przedsięwzięć, wsparcie w postaci grupy osób,
• zniesienie barier komunikacji, łatwiejsze ofiarowywanie i przyjmowanie pomocy, dzielenie się i wymiana jako naturalna forma sąsiedzkiego kontaktu.

Trudnościami na etapie wprowadzania innowacji w życie mogą być:

• zniechęcenie części osób płynące z konfliktów personalnych, różnicy poglądów co do wspólnych celów i działań oraz jakości zaangażowania różnych członków wspólnoty,
• zróżnicowany tryb życia, dostępność i możliwości czasowe, niewielkie zaangażowanie,
• skupienie się mieszkańców na efektach wizualnych projektu (stworzenie np. przestrzeni zielonej), a nie budowaniu więzi sąsiedzkich.

Użytkownikiem innowacji są wspólnoty bądź spółdzielnie mieszkaniowa.

Najważniejsze korzyści dla użytkowników:

• integracja mieszkańców wspólnoty wpływa na poprawę komunikacji, możliwość wspólnego działania jest pretekstem do podejmowania dialogu w obszarach ważnych dla mieszkańców,
• samoorganizacja członków wspólnoty przy dbaniu wspólną przestrzeń,
• zwiększenia atrakcyjności na rynku – pokazanie innowacyjnego podejścia do wspólnoty sąsiedzkiej, pokazanie kieszeni wsparcia jako atrakcji dla mieszkańców.

Trudnościami dla użytkowników na etapie wprowadzania innowacji w życie mogą być:

• niechęć i negatywne podejście ze strony części mieszkańców, obawa przed odwołaniem zarządu;
• brak wypracowanej komunikacji z członkami wspólnoty/spółdzielni.

1. Przeczytaj instrukcję wzdrażania innowacji
2. Rozejrzyj się i przyjrzyj się relacjom sąsiedzkim. Zaobserwuj, czy w twoim najbliższym otoczeniu są osoby starsze zależne, które potrzebują wsparcia. Zbadaj potencjał mieszkańców wspólnoty i zwróć uwagę na jej międzypokoleniowy charakter. Może zauważysz, że w Twoim otoczeniu jest jeszcze inna aktywna osoba, otwarta na zmiany, z chęcią podejmująca wspólne działania. Od samego początku warto mieć kogoś do współpracy.
3. Zorientuj się, czy w twoim mieście ktoś już korzystał z zaproponowanego rozwiązania. Dowiedź się, czy dom kultury przygotowany jest na wsparcie inicjatywy. Możliwe są dwa scenariusze:

• uzyskasz pomoc i profesjonalne wsparcie przeszkolonych do tego wolontariuszy;
• będziesz źródłem informacji i zachętą do wprowadzenia innowacji w twojej okolicy.

4. Bądź prekursorem dobrych zmian, opowiedz o innowacji i zaproś swój dom kultury do bycia jego częścią. W przygotowanych materiałach znajdziesz m. in. scenariusz szkolenia dla wolontariuszy czy scenariusze działań animacyjnych (załączniki:  wspólnie przy zieleni, wspólnie na pikniku, wspomnienia wspólnoty). Obejrzyjcie przygotowany przez nas film – „kieszeń wsparcia”. Wdrożenie innowacji wymaga przygotowania i zaangażowania każdej ze stron. Nieocenionym wsparciem jest również wspólnota/spółdzielnia mieszkaniowa, członkowie zarządu, administracja, która zarządza budynkiem. Instytucja ta ma wiedzę na temat przestrzeni i zasoby, które mogą przydać się na początku i w trakcie realizacji działania. W tworzonej sieci wsparcia zarówno dom kultury, jak i wspólnota/spółdzielnia mieszkaniowa odgrywają ważną rolę, mobilizując integrację sąsiedzką.

5. Zaplanuj teraz szczegółowo przebieg wdrażania innowacji. Im więcej rzeczy przemyślisz i zaplanujesz, tym mniej niespodzianek spotka cię po drodze. Pamiętaj, nie wszystko jednak jesteś w stanie przewidzieć, więc nastaw się na konieczność reagowania na bieżąco.

Notatnik innowatora, czyli do zapamiętania:

• przejrzyj załączone scenariusze działań animacyjnych, zastanów się, które z nich byłoby atrakcyjne dla mieszkańców twojego budynku czy osiedla (zawsze możesz też skonsultować swój wybór z aktywnym sąsiadem bądź animatorami, wolontariuszami z domu kultury);
• we współpracy z zarządem zorganizuj spotkanie wspólnoty, możesz wykorzystać okazję i zaprezentować innowację na corocznym zebraniu; opowiedz o pomyśle, do zasygnalizowania pomysłu i chęci działania, powiedz o dwóch aspektach: modelu integracji przy wspólnym działaniu i narzędziu do komunikacji, czyli kieszeni wsparcia;
• jeśli wiesz, co będzie tematem sąsiedzkiej integracji, wywieś na drzwiach klatki schodowej bądź tablicy informacyjnej plakat, umieść na plakacie podstawowe informacje o planowanym spotkaniu wstępnym, ustal datę i czas, weź pod uwagę dostępność osób starszych zależnych. Poza plakatem warto też odwiedzić sąsiadów, wyjaśnij osobom starszym zależnym, że znajdzie się dla nich rola w organizowanym przez was przedsięwzięciu;
• zaproś teraz na spotkanie osoby z instytucji potencjalnie zainteresowanych wykorzystywaniem innowacji;
• na spotkania warto zabrać wizualizacje kieszeni oraz pokazać film. To również najlepszy czas na ustalenie szczegółów i planu działania; na pierwszym spotkaniu możesz wykorzystać mapę możliwości sąsiedzkich może okazać się, że w twoim bloku mieszka. osoba, która uszyje dla was kieszenie;
• ważne! kieszenie same się nie wyprodukują; jeśli w twoim najbliższym otoczeniu nie ma osoby z umiejętnościami krawieckimi, zleć wyprodukowanie większej liczby kieszeni lokalnej krawcowej ( wykrojnik i opis kieszeni), wydrukuj również zestaw komunikatów sąsiedzkich.
• nie czekaj do kolejnego umówionego spotkania, rozdaj kieszenie wraz z zestawem komunikatów, przydadzą się wam do kontaktów w ramach podejmowanych działań; rozdając kieszenie, jeszcze raz wyjaśnij ich zastosowanie, środki bezpieczeństwa, montaż (instrukcja wdrażania innowacji), pomóż osobom starszym z montażem, jeśli będzie taka potrzeba;
• kieszenie powieszone; używaj ich od teraz do przekazywania informacji, warto wywiesić też „kartę życzliwości” bądź poprosić najmłodszych mieszkańców o pokolorowanie malowanek lub zrobienie własnych prac plastycznych;
• prowadź działania animacyjne równocześnie wokół kieszeni jak i wspólnych przedsięwzięć, spotykajcie się – integracja wokół działania to minimum 5 spotkań; kontaktuj się z domem kultury czy wspólnotą/spółdzielnią w ramach pojawiających się potrzeb (np. pomocy w zorganizowaniu pikniku, udostępnienia sprzętu, pomocy wolontariuszy w integracji mieszkańców);
• po zrealizowaniu zaplanowanego działania umów się na podsumowanie, warto spotkać się, wymienić własnymi spostrzeżeniami i wspólnie świętować zrealizowanie postawionego sobie celu.

Podpowiedzi

• do każdego z podejmowanych działań możesz wykorzystać kieszeń wsparcia; wywieś na swojej kieszeni komunikat lub pozostaw go w kieszeni sąsiadów. Wywieszając komunikat na swojej kieszeni, pamiętaj, żeby był łatwo dostępny i widoczny dla poruszających się po klatce schodowej mieszkańców; informuj mieszkańców o postępach, umówionych spotkaniach, podejmowanych decyzjach na bieżąco;
• w szczególności zwróć uwagę na osoby starsze zależne, dowiedz się, jak mogą włączyć się w działania, zadbaj, żeby miały gdzie usiąść, przygotuj wodę, herbatę czy kawę, pomóż zejść i wejść, jeśli jest taka potrzeba, zwróć uwagę na formę i sposób zaangażowania, uwzględniając możliwości osób starszych;
• przed kontaktem ze wspólnotą/spółdzielnią warto przeczytać jej statut, może jest w nim zapis o działalności kulturalno-oświatowej.

Modelem może zarządzać zarówno dom kultury, jak i wspólnota/spółdzielnia mieszkaniowa. Udostępniają one i przechowują materiały związane z innowacją oraz rozpowszechniają i udzielają informacji na temat jej wdrażania. Koordynują również działania zainicjowane przez animatora, aktywistę, lidera sąsiedzkiego – osoby będącej najbliżej otoczenia, w której ma zawiązać się sąsiedzka sieć wsparcia. Użytkownicy planują wraz z animatorem oraz wdrażają innowację i stymulują środowisko sąsiedzkie do integracji. Instytucje zarządzają również funduszem przeznaczonym na realizację rozwiązania. Niezbędnym elementem do tworzenia się społecznej sieci wsparcia są aktywista, animator, lider oraz środowisko sąsiedzkie. Partnerami zaproszonymi do współpracy mogą być instytucje, fundacje, stowarzyszenia, które na co dzień zajmują się integracją i aktywizacją lokalnej społeczności.

Minimalny koszt działania animacyjnego wynosi 5000 zł. Koszt wyprodukowania kieszeni wraz z materiałami na jedną osobę to kwota 100 zł. W ciągu roku zakłada się trzy działania animacyjne. Koszt roczny objęcia innowacją jednej osoby w budynku, w którym mieszka 12 rodzin, to 1350 zł. Rozwiązanie w dużej mierze opiera się na wykorzystaniu potencjału wspólnoty i wzajemnej wymianie zasobów i usług. Przygotowane materiały umożliwiają przyszłym odbiorcom wyprodukowanie kieszeni wsparcia samodzielnie. Propozycje działań animacyjnych, w zależności od zaangażowania grupy sąsiedzkiej, mogą opierać się na zasobach własnych i wsparciu jednego z użytkowników innowacji np. domu kultury.

• otwartość i gotowość działania społeczności sąsiedzkiej (minimalna liczba mieszkań objętych innowacją to pięć);
• różnorodność mieszkańców (np. jeśli w klatce schodowej mieszkają same osoby starsze zależne, nie będzie możliwości utworzenia sieć wsparcia nastawionej na pomoc i wymianę);
• aktywista, animator, lider (jeśli na co dzień nie zajmujesz się działaniami społecznymi, integracyjnymi, animacyjnymi, poproś o profesjonalne wsparcie dom kultury, zaproś do współpracy wspólnotę, spółdzielnie mieszkaniową; działa to również w drugą stronę, użytkownicy innowacji mogą skorzystać z profesjonalnej wiedzy i doświadczenia niezależnych animatorów, edukatorów, aktywistów miejskich);
• minimum finansowe na pokrycie produkcji kieszeni wsparcia oraz zestawu komunikatów i mapy możliwości sąsiedzkich, materiałów niezbędnych do działań animacyjnych to 100 zł na osobę.

Przeprowadzona ewaluacja pokazała, że Innowacja odpowiada na potrzeby odbiorcy ostatecznego, głównie w kontekście budowania relacji ze społecznością sąsiedzką i poczucia się jej pełnoprawnym członkiem (perspektywa „ja” i „my”). Spotkania sąsiedzkie i praca z zielenią przynosiły uczestnikom działania dużą, deklarowaną wprost, satysfakcję w ramach:

• bezpośredniego wpływu na estetykę przestrzeni;
• wspólnej pracy dla dobra społeczności sąsiedzkiej;
• odnowienia lub pogłębienia znajomości ze znanymi sąsiadami;
• poznania nowych sąsiadów;
• uzyskania swoistego poczucia „ciągłości biografii” w kontekście osób, które wcześniej udzielały się towarzysko na osiedlu, ale wraz z dorastaniem dzieci wycofały się z częstych relacji z sąsiadami, a osiedlowa przestrzeń przed blokiem przestała być domyślnym miejscem odpoczynku.

Korzystanie z kieszeni wsparcia pomaga osobom starszym zależnym szczególnie w kłopotliwej komunikacji z innymi (sąsiadami, ale także obcymi przebywającymi na klatce), a także daje dużo zadowolenia z samego faktu uczestniczenia w testowaniu innowacyjnego rozwiązania.

Społeczność sąsiedzka z dużym entuzjazmem zareagowała na działania wokół zielonych miejsc na osiedlach i w zadziwiającym czasie zrealizowała założone sobie cele. Otoczenie społeczne projektu, partnerzy i zaangażowane do pomocy osoby,widocznie zwiększyły efektywność oddziaływania projektu (uzyskano wsparcie spółdzielni mieszkaniowej, wsparcie ze strony lokalnej radnej, domu kultury).

Poza efektem ostatecznym w postaci uporządkowania zieleni, dla osób starszych zależnych kluczowy okazał się proces, w którym uczestniczyły, polegający na wzmocnieniu wspólnoty i świadomości funkcjonowania w grupie, która zapewnia poczucie bezpieczeństwa i nie jest anonimowa. Kieszeń z pewnością pomagała podtrzymywać relacje międzysąsiedzkie, które tworzyły lub umacniały się podczas spotkań.