Ta kompleksowa usługa skierowana jest do opiekunów osób starszych zależnych. Działania w ramach pakietu obejmują trzy obszary: wsparcia psychologicznego, edukacyjny i rehabilitacyjno-zdrowotny. To zajęcia innowacyjnej grupy wsparcia (po której zakończeniu opiekunowie mają możliwość spotykania się w grupie samopomocowej), szkolenie z pierwszej pomocy, kurs opieki nad chorym w domu oraz pakiet badań diagnostycznych i pakiet zabiegów rehabilitacyjno-leczniczych dla opiekuna. Opiekunowie oprócz konkretnej wiedzy wiedzy zyskują motywację i siłę do sprawowania opieki nad osobą starszą zależną, a przy tym potrafią zatroszczyć się o swoje potrzeby i uczą się szukać oraz doświadczać wytchnienia
Celem innowacji jest poprawa jakości życia, stanu wiedzy oraz samopoczucia psychicznego opiekunów osób starszych zależnych, wzrost jakości opieki świadczonej osobie zależnej oraz poprawa relacji pomiędzy opiekunem i osobą starszą zależną. Sposobem na to jest umożliwienie skorzystania z otwartej samopomocowej grupy wsparcia zorganizowanej w ramach „Srebrnego klubu”, powstałego w wyniku realizacji „Pakietu opieki wytchnieniowej”.
Odbiorcami ostatecznymi są opiekunowie osób starszych zależnych, którzy nie podejmują pracy lub z niej rezygnują na skutek konieczności stałego sprawowania opieki nad członkami rodziny. Opiekunów łączy z nimi silna więź emocjonalna oraz poczucie obowiązku, by opiekować się nimi do końca ich życia. Swoje życie organizują wokół potrzeb seniora, często zapominając o własnych potrzebach, marzeniach i wcześniejszych planach życiowych. W następnej kolejności zaspokajają potrzeby rodziny, a gdy to zrealizują, nie mają już siły i czasu dla siebie.
W pierwszym etapie udziału w innowacji trudnością dla opiekunów jest podjęcie decyzji, żeby wyjść z domu, by szukać wsparcia dla siebie. Decyzja ta wiąże się ze zmianą rutyny dnia codziennego i przełamaniem dotychczasowych schematów, a także z powierzeniem opieki innej osobie, co często dla opiekunów jest niełatwe.
W pierwszym etapie trudno jest opiekunom otworzyć się przed grupą i podzielić z nią swoimi problemami, których nie potrafią nazwać. Nie wiedzą, że wszyscy doświadczają podobnych uczuć i emocji, i nie wierzą, że mogą doświadczyć ulgi i wytchnienia, które są im tak bardzo potrzebne.
Korzyścią jest to, iż mają zaplanowaną i krok po kroku realizowaną ścieżkę kompleksowego wsparcia, dostosowaną do ich potrzeb i oczekiwań, w bezpiecznym otoczeniu i długiej perspektywie czasowej (poprzez możliwość kontynuacji spotkań w „Srebrnym klubie” – otwartej grupie samopomocowej, gdzie sami są dla siebie ekspertami). Uczą się kreatywnie, według własnych upodobań i możliwości dostrzegać i zaspokajać własne potrzeby. Daje im to poczucie wytchnienia, relaksu, korzystania z czasu wolnego, a przy tym umożliwia zdobycie potrzebnej wiedzy i umiejętności radzenia sobie z trudnościami. Uczą się troski o siebie, korzystania z pomocy i nawiązania nowych (lub poprawę już istniejących) relacji i więzi w lokalnym środowisku. Świadomie szukają sposobów na własne wytchnienie od alienującej i wyczerpującej opieki. Należy podkreślić, że inicjatywa tworzy sieci wsparcia nie tylko pomiędzy opiekunami starszych osób zależnych, ale również przyczynia się do odtworzenia utraconych relacji wewnątrz rodziny. Możliwa jest kontynuacja spotkań opiekunów i utrzymywanie sieci wsparcia poprzez działania „Srebrnego klubu” zawiązanego w ramach projektu.
Odbiorcami pośrednimi są osoby starsze zależne, ponieważ dzięki poprawie samopoczucia, stanu zdrowia a także zwiększeniu wiedzy i umiejętności opiekunów, poprawia się jakość opieki. Korzystają także inni członkowie rodzin – relacje z mniej przemęczonymi i bardziej świadomymi swoich praw opiekunami mogą zmienić się na lepsze.
Innowacja pozwala również nawiązać nowe relacji zawodowe pomiędzy instytucjami i osobami zaangażowanymi w przygotowanie i realizację działań.
Użytkownikiem innowacji może być ośrodek pomocy społecznej lub powiatowe centrum pomocy rodzinie – są to jednostki bezpośrednio odpowiedzialne za stałe diagnozowanie problemów społecznych występujących na ich terenie oraz zobowiązane do podejmowania przedsięwzięć, mających na celu pomoc w rozwiązaniu napotkanych trudności.
Innymi użytkownikami mogą być stowarzyszenia bądź fundacje, realizujące swoje statutowe cele, które skierowane są na pomoc seniorom czy osobom niepełnosprawnym i ich opiekunom. Instytucje te już dziś podejmują starania, aby przygotować ofertę adekwatną do potrzeb związanych z rosnącą populacją osób starszych, które będą wymagały pomocy i opieki.
Trudnością może być pozyskanie odpowiedniej kadry do realizacji „Pakietu opieki wytchnieniowej” z zachowaniem jego innowacyjności i powtarzalności. Wyzwaniem może także być wpisanie projektu w całość działań planowanych i realizowanych dla tej kategorii osób, tak aby zachować standardy związane z poszanowaniem godności oraz prawa niesamodzielnych seniorów do niezależnego życia i decydowania o sobie. Należy również uwzględnić konieczność pozyskania środków na sfinansowanie usługi.
Korzyścią jest poszerzenie oferty specjalistycznych, interdyscyplinarnych usług na rzecz seniorów i ich rodzin w środowisku lokalnym. To także możliwość zaoszczędzenia środków wydawanych na opłacenia pobytu w całodobowej instytucji. Innowacja jest też szansą na zbudowanie wizerunku instytucji jako działającej na rzecz osób zależnych oraz przyjaznej, specjalizującej się we wspieraniu seniorów i ich rodzin.
Działania realizujcie zgodnie z dokumentacją opracowaną w ramach projektu. Zapoznajcie się z nią już na etapie rozważania możliwości wdrożenia tej usługi w swoim środowisku/społeczności. Następnie, z uwzględnieniem poniższych kroków i zgodnie ze wskazaniami realizujcie kolejne etapy świadczenia pomocy. (Autorski program innowacyjnej grupy wsparcia dla opiekunów zależnych seniorów).
1.Zróbcie diagnozę: dowiedzcie się, ile opiekunów osób starszych zależnych należy do społeczności, w której planujecie wdrożenie „Pakietu opieki wytchnieniowej”. Wiedzę na ten temat mają pracownicy w ośrodku pomocy społecznej, powiatowego centrum pomocy rodzinie (szczególnie w dziale zajmującym się rehabilitacją społeczną współfinansowaną ze środków PFRON), pytajcie o to w organizacjach i fundacjach działających na rzecz osób starszych i niepełnosprawnych, można korzystać z wiedzy proboszcza oraz radnych, wójtów i lokalnych działaczy. Te osoby mają wiedzę sprawdzoną, pewną i bardziej przydatną niż dane statystyczne GUS, które nie przedstawiają problemu od strony jakościowej, lecz wyłącznie ilościowej.
2.Rozpoznajcie zasoby instytucjonalne: co już na danym terenie jest i funkcjonuje, a może być potrzebne i przydatne do realizacji „Pakietu” (w tym odpowiednie pomieszczenia).
3.Rozpoznajcie zasoby kadrowe: skąd można pozyskać specjalistów (najlepiej szukać lokalnych profesjonalistów, którzy są cenieni i znani w społeczności oraz mają wysoki prestiż zawodowy/fachowy).
Skorzystajcie z przykładowych opisów zawodowych:
Opis profilu zawodowego specjalisty pracy socjalnej
Opis profilu zawodowego psychologa
Opis profilu zawodowego prawnik
Opis profilu zawodowego psychiatra
Opis profilu zawodowego dietetyk
Opis profilu zawodowego rehabilitant
4.Zróbcie rozeznanie dotyczące finansowania przedsięwzięcia: czy z dotacji, czy z własnych środków, sami czy w partnerstwie, z udziałem wolontariatu czy bez, może część działań można zrealizować na zasadzie wymiany usług.
5.Rozpocznijcie rekrutację uczestników.
6.Ustalcie i wynegocjujcie działania szkoleniowe i pakiet rehabilitacyjno- zdrowotny.
7.Wybierzcie koordynatora „Pakietu opieki wytchnieniowej” – najlepiej gdyby był to specjalista pracy socjalnej/pracownik socjalny lub inna osoba zaangażowana w działania projektu.
8.Ponowne zapoznajcie się z całością materiału i rozdzielcie zadania.
9.Wybierzcie miejsce spotkań grupowych.
10.Przygotujcie harmonogram spotkań grupy wsparcia.
11.Skalkulujcie niezbędny budżet.
12.Zorganizujcie spotkanie (wydarzenie) promujące podejmowane działania i rozpoczynającego uczestnictwo w projekcie – Scenariusz przebiegu eventu otwierającego udział rodzin.
13.Przeprowadźcie osiem spotkań zamkniętej grupy wsparcia, a następnie przygotujcie grupę do przekształcenia się w otwartą grupę samopomocową.
Przydatne linki:
Scenariusz specjalista pracy socjalnej
Scenariusz specjalista pracy socjalnej II
Scenariusz specjalista pracy socjalnej III
Scenariusz specjalista pracy socjalnej IV
Scenariusz specjalista pracy socjalnej V
Scenariusz specjalista pracy socjalnej VI
Scenariusz specjalista pracy socjalnej VII
Scenariusz zajęcia z rehabilitantem
Scenariusz specjalista pracy socjalnej VIII
Scenariusz zajęć z lekarzem psychiatrą
Wzór dziennika zajęć „grupy wsparcia”
Lista obecności „grupy wsparcia”
Wzór potwierdzenia ukończenia grupy wsparcia
Innowacyjne narzędzie do oceny sytuacji i potrzeb opiekuna niesamodzielnego seniora
Innowacyjne narzędzie do oceny sytuacji i potrzeb niesamodzielnego seniora
Informator o ofercie pomocowej
14.Przeprowadźcie szkolenie z pierwszej pomocy przedmedycznej i kurs opieki nad chorym w domu.
Przydatne linki:
Tekst opisu szkolenia z pierwszej pomocy przedmedycznej
Tabela – szczegółowe treści szkolenia z pierwszej pomocy
Wymagane umiejętności i kompetencje osoby prowadzącej kurs Pierwszej Pomocy Przedmedycznej
Zaświadczenie ukończenia kursu
Broszura- Zeszyt ćwiczeniowy pierwszej pomocy
Tekst opisu – Kurs Opieki nad chorym w domu – firmówka
Wymagane umiejętności i kompetencje osób prowadzących kurs nad chorym w domu
Wzór potwierdzenia ukończenia kursu
Instruktaż używania i wykaz zawartości dołączonej do kursu paczki
15.Zorganizujcie przeprowadzenie badań laboratoryjnych/diagnostycznych.
(Instrukcja wspierania opiekuna – wykaz badań diagnostycznych).
16.Zorganizujcie przeprowadzenie działań rehabilitacyjno-leczniczych.
(Instrukcja wspierania opiekuna w zakresie profilaktyki zdrowotno-rehabilitacyjnej).
17.Przygotujcie uroczyste zamknięcie całości działań oferowanych w „Pakiecie opieki wytchnieniowej”.
18.Przeprowadźcie końcową ewaluację.
19.Zaproponujcie dalsze uczestnictwo w zajęciach „Srebrnego klubu” – otwartej grupy samopomocowej.
Wzór dziennika zajęć GRUPY SAMOPOMOCOWEJ Srebrnego Klubu,
Lista obecności grupy samopomocowej
********
Uzupełnienie – praca z osobami doświadczającymi odchodzenia osób bliskich; praca z żałobą:
Do realizacji innowacji niezbędne jest wskazanie osoby odpowiedzialnej za prawidłowy przebieg całości działań oferowanych w ramach „Pakietu opieki wytchnieniowej”. Może to być specjalista pracy socjalnej, koordynator i zarazem lider całego zespołu. Osoba ta powinna mieć doświadczenie w pracy z ludźmi, mieć umiejętności miękkie, być dobrym organizatorem i negocjatorem. Powinna dobrze znać społeczność, w której wdrażany będzie „Pakiet opieki wytchnieniowej”. Pozostałych specjalistów można zatrudnić na umowy zlecenia lub zakupić ich usługi (na potrzeby współprowadzenia spotkań grup wsparcia konieczny jest: psycholog, prawnik, rehabilitant, dietetyk, psychiatra). Osoba koordynująca odpowiada również za wynegocjowanie oferty pakietu edukacyjnego (kurs opieki nad chorym w domu i kurs pierwszej pomocy) oraz pakietu rehabilitacyjno- zdrowotnego (zabiegi rehabilitacyjno-lecznicze i zestaw badań laboratoryjnych/diagnostycznych). Koordynator odpowiedzialny jest również za przeorganizowanie zamkniętej grupy wsparcia w otwartą grupę samopomocową „Srebrnego klubu” i wsparcie uczestników w początkowej fazie tego procesu. Sukcesywnie przesuwa odpowiedzialności na uczestników grupy samopomocowej, tak, by po jakimś czasie (ok. 3 miesięcy) mógł pozostawić grupę samą sobie (i tylko z daleka obserwować, czy na jakimś etapie grupa będzie znowu potrzebować wsparcia, o które powinna sama się zwrócić).
- Zatrudnienie/zakup usługi profesjonalistów do pakietu wsparciowego – łącznie 1200 zł:
- 2 x 2 godz. x 100 zł psycholog,
- 1 x 2 godz. x 100 zł rehabilitant/fizjoterapeuta,
- 1 x 2 godz. x 100 zł lekarz lub pielęgniarka psychiatryczna,
- 1 x 2 godz. x 100 zł dietetyk,
- 1 x 2 godz. x 100 zł prawnik,
- specjalista pracy socjalnej: 20 godz. x 100 zł prowadzenia grupy wsparcia oraz pełnienia funkcji koordynatora: łącznie 2000 zł;
- zakup usługi kursów pierwszej pomocy przedmedycznej z apteczką: łącznie 1000 zł;
- zakup kursu opieki nad chorym w domu z paczką: 1500 zł;
- zakup bonu rehabilitacyjnego: 10 x 300 zł = 3000 zł;
- zakup badań laboratoryjnych: 10 osób x 150 zł = 1500 zł;
- materiały do części warsztatowej: 10 spotkań x 100 zł = 1000 zł;
- bilety: 7 e-kart x 50 zł = 350 zł;
- bufet (przerwa kawowa) łącznie: 10 osób x 10 spotkań (w tym grupy wsparcia i 2 kursy) x 10 zł = 1000 zł;
- zakup materiałów na zajęcia grup wsparcia łącznie: 8 spotkań x 77,5 zł x 1 spotkanie = 620 zł.
Łączny koszt zorganizowania i przeprowadzenia jednej 10 osobowej grupy wynosi 13 170 zł, a realizacja prowadzonych działań trwa pół roku. W związku z tym roczny koszt rozwiązania dla użytkownika wynosi 26 340 zł, w przeliczeniu na jedną osobę wynosi 1317 zł. Koszt może być niższy, jeśli pozyskacie personel/specjalistów z innych źródeł.
Niezbędne jest pozyskanie/wskazanie pracownika do realizacji „Pakietu” (np. specjalisty pracy socjalnej, psychologa), który będzie się specjalizował w tej formie udzielania wsparcia i będzie również inicjował współpracę pomiędzy profesjonalistami a instytucjami. Konieczne jest pozyskanie zastępczych opiekunów: w ramach usług opiekuńczych, usług sąsiedzkich czy odpowiednio przygotowanego wolontariatu lub motywowanie do zaangażowania innych członków rodziny do podjęcia się trudu czasowego wejścia w rolę zastępczego opiekuna. Ważne jest też nawiązanie współpracy i troska o dobre relacje pomiędzy osobami zaangażowanymi w działania pakietu i instytucjami partycypującymi w tym przedsięwzięciu.
Będzie konieczne przygotowanie bądź pozyskanie zasobów rzeczowych i innych.
Zasoby rzeczowe:
- sala na spotkania, w której wygodnie zmieści się kilkanaście osób, łatwo dostępna, w zacisznym miejscu, z niezbędnym wyposażeniem do przeprowadzenia szkoleń/warsztatów.
Zasoby ludzkie:
- personel profesjonalistów oraz koordynator – ważne, aby osoby te oprócz merytorycznej wiedzy i doświadczenia zawodowego miały również umiejętności miękkie, tj. umiejętność zarządzania sobą w czasie, radzenie sobie ze stresem, zdolność rozwiązywania konfliktów, umiejętność pracy zespołowej i motywowania innych do pracy oraz indywidualne predyspozycje, takie jak: empatia, asertywność, elastyczność, wysoki poziom inteligencji emocjonalnej),
- osoby i specjaliści do współprowadzenia spotkań w ramach cyklu grupy wsparcia: psycholog, prawnik, dietetyk, rehabilitant, psychiatra (opis profilu kompetencji zawodowych zamieszczony w dokumentacji).
Zasoby informacyjne:
- wiedza i umiejętność tworzenia, inicjowania i utrzymywania relacji w ramach zawiązanych sieci instytucji/osób zaproszonych do współpracy – dobry przepływ informacji pomiędzy osobami decyzyjnymi a pracownikami zadaniowymi realizującymi działania w ramach „Pakietu opieki wytchnieniowej” jest absolutnie niezbędny do wdrażania tej usługi i utrzymania jej wysokiej jakości.
Zasoby finansowe:
- środki finansowe obecne i przyszłe, potrzebne do zakupu usług, których nie możemy pozyskać nieodpłatnie.
Jak wskazują uczestnicy projektu, całość jest angażująca, dostosowana do ich potrzeb i stanowi realne wsparcie dla opiekunów osób starszych zależnych.
Innowacja budzi bardzo pozytywne emocje w uczestnikach. Opiekunowie podkreślali wielokrotnie, że dla nich wyjście z domu i spotkanie się z innymi opiekunami osób zależnych jest wielką wartością projektu. Osoby te były podekscytowane możliwością korzystania z całej oferty. Z ogromnym zaangażowaniem uczestniczyły we wszystkich wydarzeniach. Wyrażały żal związany ze zbliżającym się końcem projektu, choć wielokrotnie podkreślano, że ich kontakt nie zakończy się.
Opiekunowie wchodzą też w relacje z osobami prowadzącymi zajęcia, kontaktują się z prawnikiem i dietetyczką, od których uzyskują wsparcie i porady.
Ważne jest, że interakcje w rodzinach zostały poszerzone o kontakty z zastępczymi opiekunami, którzy sprawowali (i nadal sprawują) opiekę nad zależnym seniorem pod nieobecność opiekunów – uczestników projektu.
Z punktu widzenia uczestnika dużą wartością projektu jest stworzenie warunków do nawiązania relacji z innymi opiekunami osób starszych zależnych. Podobne doświadczenia związane z opieką zbliżają opiekunów do siebie, sprawiają także, że bardzo dobrze rozumieją się między sobą, dzielą się swoimi doświadczeniami, motywują, wspierają. Grupa tworzy bazę do rozwijania „Srebrnego klubu”, który ma w przyszłości szansę działać przy niewielkim wsparciu ze strony użytkownika innowacji.
